Түрік тілі: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

'''Түрік тілі'''  — дүние жүзі бойынша 80-85 миллион адам сөйлейтін тіл, [[түркі тілдері]]нің ішіндегі ең көп тарағаны. Түрік тілінде сөйлеушілер негізінен [[Түркия]]да шоғырланған, [[Кипр]], [[Болгария]] және [[Шығыс Еуропа]]ның басқа да аймақтарында да тұрады. [[Батыс Еуропа]]дағы, әсіресе [[Алмания]]дағы бірнеше миллион иммигрант қауымы да түрікше сөйлейді.

Түрік тілінің басты ерекшеліктері  — [[үндестік заңы]] және [[жалғамалылық|агглютинация]]. Түрік тіліндегі негізгі сөз тәртібі: SOV (яғни, бастауыш  — толықтауыш  — баяндауыш). Түрік тілінде екінші жақ есімдіктерінің анайы және сыпайы түрлері қолданылады (яғни сен-сіз бойынша айырмашылық). Түрік тілінде [[грамматикалық тек]]тер жоқ.

[[Ерте орта ғасыр]] дәуірінде болған [[Түркі жорықтары]]ның кезінде түркі тілдерінде сөйлейтін халықтар бүкіл [[Орталық Азия]]ны түгел жайлап, [[Сібір]]ден [[Еуропа]]ға және [[Жерорта теңізі]]не дейінгі аралықты өздеріне қаратты. [[Оғыз түріктері]]не жататын [[Салжұқ әулеті|салжұқтар]] 11-ші ғасырда өздерінің тілі &nbsp;— [[Оғыз тілдері|оғыз түркі тілін]] [[Анатолия]]ға алып келді. Уақыт өте дәл осы тілден қазіргі түрік тілі өрбіп шықты.<ref name="Findley">Findley</ref> Дәл сол 11-ші ғасырда түркі тілдерінің алғашқы ғылыми зерттеушісі болып саналатын [[Махмуд Қашғари|Қашғарлы Махмуд]] түркі диалектілерінің толық сөздігін және олардың таралуын көрсететін картаны қамтитын «Диуани лұғати-түрк» атты еңбек жариялады. (Османлы түрікшесінде: ''Divânü Lügati't-Türk'').<ref name="Soucek">Soucek</ref>

[[Түркия республикасы]]ның негізі қаланған соң және [[#Жазу жүйесі|жазу реформасы]] басталған соң 1932 жылы [[Ататүрік, Мұстафа Кемал|Мұстафа Кемал Ататүріктің]] пәрменімен [[Түрік тілі қоғамы]] (TDK) ұйымы құрылды. Оның мақсаты ретінде түрік тілі бойынша зерттеулер жүргізу болып белгіленді. Жаңадан құрылған осы қоғамның қолға алған алғашқы істерінің бірі &nbsp;— араб және парсы тілдерінен кірген [[кірме сөздер]]ді түрік баламаларымен алмастыру болды.<ref>Мында: Lewis (2002) түрік тілінің реформасы туралы егжей-тегжейлі баяндалады.</ref> Баспасөзде кірме сөздердің қолданылуына толығымен тыйым салу арқылы қоғам тілден бірнеше жүз сөзді аластатты. Қоғамның түрік тіліне енгізген сөздердің көпшілігі [[Түркі тілдері|түркі]] түбірлеріне негізделген жаңа сөздер болса да, жаңадан енгізілген сөздердің кейбіреулері ғасырлар бұрын қолданыстан шығып қалған көне түркі сөздері болатын.<!-- <ref name="TDK History"/> -->

{{seealsosee also|Түрік диаспорасы}}

Түрік тілі &nbsp;— [[түріктер|түрік халқының]] және шамамен 30 елде тұратын [[түрік диаспорасы]]ның ана тілі. Түрік тілді азшылық топтар бұрын толығымен немесе жарым-жартылай [[Османлы империясы]]ның иелігінде болған [[Болгария]], [[Кипр]], [[Грекия]] (әсіресе [[батыс Тракия]]да), [[Македония республикасы]], [[Румыния]] және [[Сербия]] сияқты елдерде бар.<ref name="Ethnologue Turkish">{{cite web|author=Gordon, Raymond G., Jr. (ed.)|authorlink=Ethnologue|url=http://www.ethnologue.com/show_language.asp?code=tur|title=Ethnologue: Languages of the World, Fifteenth edition. Report for language code:tur (Turkish)|accessdate=2007-03-18|date=2005}}</ref> Екі миллионнан астам түрік тілділер [[Алмания]]да тұрады, [[Франция]], [[Недерланд]], [[Аустрия]], [[Белгия]], [[Швейцария]] және [[Құрама Патшалық]]та да үлкен-үлкен түрік тілді қауымдастықтар бар.<ref name="Turks in the European Union">{{cite web|author=[http://www.zft-online.de Center for Studies on Turkey], [[University of Essen]]|publisher=Turkish Industrialists' and Businessmen's Association|url=http://www.tusiad.org/haberler/basin/ab/9.pdf|title=The European Turks: Gross Domestic Product, Working Population, Entrepreneurs and Household Data|format=PDF|accessdate=2007-01-06|date=2003}}</ref> [[Мәдени ассимиляция]]ға ұшыраулары себебінен этникалық түріктердің барлығы бірдей түрік тілінде ана тіліндегідей жатық сөйлей бермейді.