Жауын құрты

Үлгі:Қорық аймақ‎ Жауын құрты , шұбалшаң — аз қылтанды құрттардың бірнеше тұқымдасын біріктіретін үлкен тобы. Бұлар — көпшілігінде топырақ астында тіршілік ететін ірі құрттар. Тропиктерде кездесетін кейбір Ж. қ-ның ұз. 2,5 м-ге жетеді. Жаңбыр ұзақ жауып індері суға толып кеткенде, топырақ бетіне шығып жорғалап жүретіндіктен жауын құрты аталған. Бұлардың арасында жиі кездесетін нағыз Ж. қ-ның (Lumbrіcіdae) дене тұрқы 2 — 3 см-ден 50 см-дейін, жуанд. 1 мм-ден 2 см-ге дейін. Денесі 300-ге тарта сегменттен тұрады, әр сегментінде жорғалау кезінде тірек болатын шоқ-шоқ қылшықтар орналасады. Арнайы сезім мүшелері болмағанымен терісі сезгіш клеткаларға бай. Тері жамылғысы арқылы тыныс алады, қан айналу жүйесі — тұйық, құрамында гемоглобин болғандықтан қаны қызыл түсті. Жүйке жүйесі жұтқыншақ үстіндегі ірі жүйке түйінінен және сегменттерінің бауыр жағында орналасқан жүйке тізбегінен тұрады. Денесінің үзіліп қалған бөліктерін қайта жетілдіру (регенерациялау) қабілеті жақсы дамыған. Бұлар — гермафродиттер. Жұмыртқаларын топ-тобымен пілләға орап салады. Тіршілігі, негізінен, топырақ астында өтеді, топырақ бетіне тек түнде және жаңбырдан соң шығады. Әр түрлі органик. қалдықтармен қоректенеді, қым-қиғаш індер қазып топырақты қопсытады, газ алмасуын жақсартады, ас қорыту жолдарынан өткен топырақ сыртқа ұсақ құмалақ (капролиттер) түрінде шығарылып, топырақтың құрылымын органик. заттармен байытады. Органик. қалдықтарға бай, ылғалды, құнарлы жерлерде Ж. қ-ның саны 1 м2-де 300 данаға дейін жетеді. Көптеген жабайы және үй жануарларына қорек болады, кейбір түрлері шошқаның және үй құстарының паразиттерінің аралық иесі болып табылады. Ж. қ-ның екі түрі: алтайлық алып эйзения (Eіsenіa magnіfіca) және жылан тәріздес аллолобофора [Allolobophora (Perelіa) ophіomorpha] Қазақстанның “Қызыл кітабына” енгізілген.