Молотов-Риббентроп пакты: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Content deleted Content added
ш «КСРО тарихы» деген санатты аластады; «[[Санат:Екінші дүниежүзілік соғыс келісімдері|Екінші дүниежүзілік соғыс келі...
ш clean up, replaced: Сталин, Иосиф Виссарионович → Сталин Иосиф Виссарионович using AWB
1-жол:
'''Молотов-Риббентроп пакты''' (ресми атауы:''[[Алмания]] мен Кеңестік Социалистік Республикаларының Одағы арасында шабуыл жасаспау туралы келісімі'', «Гитлер-Сталин келісімі» деген аттармен де белгілі) —
 
Бұл келісім он жыл мерзімге жасалды. Келісімге 1939 жылдың 23 тамызында [[Үшінші Рейх|Алмания]] жағынан сыртқы істер министрі [[Йоахим фон Риббентроп]] пен кеңестік жағынан сыртқы істер халық комиссары [[Молотов, Вячеслав Михайлович|Вячеслав Молотов]] қол қойды. Қол қою рәсіміне [[Сталин, Иосиф Виссарионович|Иосиф Сталин]] мен [[Үшінші Рейх|Алманияның]] елшісі граф фон дер Шуленбург қатысты. Келісім 1926 жылғы Берлин келісімімен және Рапалло келісімімен байланысты еді. Келісім [[Үшінші Рейх|Алманияның]] [[Польша|Польшамен]]мен және Батыс державаларымен келіспеушіліктер пайда болғанда Кеңес Одағының бейтараптығына кепілдік берді. Келісім бойынша Кеңес Одағы патшалық Ресейдің [[Бірінші Дүниежүзілік соғыс]] кезінде айырылып қалған территорияларын [[Үшінші Рейх|Алманияның]] қарсылығынсыз қайтарып алуға мүмкіндік алды. Келісімге жасалған қосымша құпия протокол бойынша екі ел [[Орталық Еуропа|Орталық Еуропаны]]ны өз мүдде аймақтарына бөлісіп алды. [[Финляндия]], [[Эстония]], [[Латвия]] елдері және Польшаның [[Нарев]], [[Висла]] және [[Сан өзені|Сан]] өзендерінен шығыс жатқан бөлігі кеңестік мүдделер аймағына жатқызылды. Оңтүстік-Шығыс Еуропа бойынша бұндай анық демаркация сызығы жасалмады. Кеңес Одағы [[Үшінші Рейх|Алмания]] үшін маңызы төмен [[Бессарабия]] аймағына өзінің мүдделі екенін жариялады. 1941 жылдың 22 маусымында [[Үшінші Рейх|Алманияның]] Кеңес Одағына шабуылымен келісім өз күшін жойды.
 
[[Сурет:MolotovRibbentropStalin.jpg|thumb|250px|1939 жылдың 23 тамызында кеңес-алман шабуыл жасаспау туралы келісіміне қол қойылуы. Қол қойып отырған – Молотов, оның артында Риббентроп, Риббентроптың сол жағында Сталин тұр, оң жағында – Борис Шапошников.]]
 
== Алғы тарихы ==
[[Адольф Гитлер|Гитлер]] [[Үшінші Рейх|Алманияның]] шығысында жатқан елдердің Франциямен тығыз байланыстарын әлсіретуді өз алдына мақсат етіп қойған болатын. Оның жоспары бойынша осы елдер 1918 жылғы Брест-Литовск бейбіт келісіміндегідей қайтадан [[Үшінші Рейх|Алманияға]] тәуелді болып, Кеңес Одағына қарсы болуға тиіс еді. Бірақ 1934 жылғы алман-поляк өзара шабуыл жасаспау туралы келісімге қарамастан және 1936 жылы [[Үшінші Рейх|Алманияның]] [[Румыния|Румынияға]]ға жасаған ұсыныстарына қарамастан бұл саясат сәтсіздікке ұшырады. 1938 жылғы қазан айында Гитлер Польшаға бірге шығысқа қарай [[экспансия]] жасау туралы ұсыныс жасап, Польшаға сол үшін [[Украина|Украинаның]]ның басым бөлігін беруге уәде етті. Бірақ Польша бұл ұсынысты қабылдамай тастады. Сондықтан Гитлердің жалғыз ғана амалы қалды. Ол — әскери күш қолдану арқылы Батыс державаларын араласуға деген еркінен айырып, Шығыс Еуропа елдерін алмандық және кеңестік мүдделер аймағына бөліп тастау.
 
[[Үшінші Рейх|Алмания]] 1939 жылғы наурыздың 15-де 1938 жылы жасалған [[Мюнхен келісімі|Мюнхен келісімдерін]] бұзып, [[Чехословакия|Чехословакияны]]ны толығымен басып алғаннан кейін Британия мен Францияның тыныштандыру саясатының толық күйрегені анық болды. Гитлер де өзінің [[Версаль келісімі|Версаль бітімінің]] шарттарын бұза бергеніне көрсеткен Британия мен Францияның төзімділігін олардың әлсіздігінің белгісі деп қабылдады.Ұлыбританияда Черчилльдің жетелеуіндегі консервативті партия оппозициясы үкіметтен гитлерлік Германияның талаптарына икемделе беруді тоқтатуды талап етті. Британия премьер-министрі [[Чемберлен]] Гитлердің ұлттарға байланысты талаптарын орындауға дайын болғанымен, Германияның шығысқа қарай ауқымды түрде кеңеюін Ұлыбританияның ұлы держава ретіндегі жағдайының негізі болып табылатын [[күштер тепе-теңдігі]]не төнген қатер деп қабылдады. Чемберленнің 1939 жылғы наурыздың 31-нде Польшаның тәуелсіздігі туралы берген кепілдігі Ұлыбританияның тәуелсіз Польшаға барынша мүдделі екендігін көрсетті. Сонымен бірге британ үкіметі Кеңес Одағынсыз Еуропада Гитлерге қарсы тиімді әрекет жасаудың мүмкін еместігіне де көз жеткізе бастады. Осы үш держава,Ұлыбритания, Германия және Кеңес Одағы Орталық-Шығыс Еуропада стратегиялық маңызды орынға ие болды және үшеуі де әрқандай қатерден тыс болғысы келді.
Кеңес Одағы Германиядан төнген қатерді болдырмауға тырысып, алғашқы қадамды өзі жасап, 1938 жылғы сәуірдің 18-нде Ұлыбританияға одақ құру туралы ұсынысты алға тартты. Ол келісім бойынша екі ел шабуылға ұшыраған жағдайда бір-біріне көмектесіп, Балтық елдері,Финляндия мен Польшаға көмек беру туралы міндеттеме алуға тиіс болды.
 
 
=== Үш мемлекеттің одағы туралы келіссөздер ===
Line 34 ⟶ 33:
 
=== [[Үшінші Рейх|Алмания]] ===
Гитлерге бұл пакт батыс Польшаны жаулап алуға мүмкіндік берді. Гитлердің батыс Польшаны жаулап алудағы мақсаты – қауіпті болып көрінген, бүкіл дүниені өзіне қаратуға талпыныс жасап отырған саяси идеологияны жою мақсатымен [[Кеңес Одағына шабуыл жасау]]. Екінші мақсаты – өзінің [[тіршілік кеңістігі|Тіршілік кеңістігі]] туралы арманын жүзеге асыру. Осы бас жоспар Польшаға шабуыл жасаған күннің өзінде бұған Батыс елдері де, Кеңес Одағы да шара қолданбайды деген Гитлердің болжамына негізделген болатын. Гитлердің Вермахттың Бас штабына берген нұсқауынан үзінді:
 
:'' «Елдің батыс аймақтарындағы «Батыс қабырғасын» күшейту жұмыстары іске асырылмауы керек. Поляк мәселесі бойынша Батыс елдерімен соғыс болмайды және болуы да мүмкін емес. Осындай болмайтын жағдай туралы әңгімелерді қоздата беру құпиялылыққа, сол арқылы саяси келіссөздерге қауіп төндіреді».
Line 47 ⟶ 46:
 
== Нәтижелері ==
[[Сурет:Karte_Polen_Karte Polen (1945).png|thumb|265px|Польша территориясының өзгеріске түсуі]]
=== [[Үшінші Рейх|Алмания]] ===
Франция, Ұлыбритания мен Кеңес Одағының арасында әскери одақ құрылуының, яғни Германияның бар жағынан қоршалып қалу қаупі жойылғанда, Гитлер батыс одақтастардың тікелей интервенциясынан қорықпай Польшаға шабуыл жасауға мүмкіндік алды. Бірақ сол екі мемлекет Польшаға берген міндеттемелерін орындаудан бас тартпай отырғандықтан, Германия үшін ең маңыздысы – соғысқа қажетті материалдарды алып отыру үшін Кеңес Одағының бейтарап болуы еді. Оның үстіне Кеңес Одағы сауда-саттық серіктесі әрі маңызды шикізатты жеткізетін транзит елі ретінде ынтымақтасуға дайын тұр еді. Бірнеше экономикалық келісімдердің нәтижесінде тапсыруға тиісті тауарлардың түрі мен мөлшері туралы келісімдер жасалды. Германияның ұсына алатыны негізінен технология мен түрлі машиналар болса, Кеңес Одағы Германияның соғыс экономикасына өте маңызды астық, түсті металдар және мұнай өнімдерін ұсына алды.
Line 99 ⟶ 98:
 
5-ші бап
 
 
6-шы бап
 
 
 
7-ші бап
 
 
 
[Құпия қосымша протокол]
 
 
== Сыртқы сілтемелер ==