Уикипедия

Алжир: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Тарихын шолу
← Ескірек өңдемеЖаңарақ өңдеме →
Content deleted Content added
VisualWikitext
ш «Blason-alger.gif» деген "Blason-alger.png" дегенмен алмастырылды.
Өңдеу түйіні жоқ
Тег: тесттік өңдеме
1-жол:
{{мағына|Алжир (айрық бет)}}
{{Мемлекет
{{Infobox Country or territory
|Қазақша атауы = Алжир Халық Демократиялық Республикасы
|native_name = <span style="line-height:1.33em;"> الجمهورية الجزائرية الديمقراطية الشعبية <br />''Al-Jumhūrīyah al-Jazā’irīyah<br />ad-Dīmuqrāṭīyah ash-Sha’bīyah''</span>
|Шынайы атауы = الجمهورية الجزائرية الديمقراطية الشعبية<br /><small>(аль-Джумхурия аль-Джазаирия ад-Димукратия аш-Шааби́я)</small><br/> Tagduda Tadzayrit Tamagdayt Taɣerfant <small>(бербер тілінде)</small>
|conventional_long_name = <span style="line-height:1.33em;">People's Democratic Republic of Algeria</span>
|common_name Атау септігі = Algeria
|Елтаңба =Seal of Algeria.svg
|image_flag = Flag of Algeria.svghttp://kk.wikipedia.org/w/index.php?title=%D0%90%D0%BB%D0%B6%D0%B8%D1%80_(%D0%BC%D0%B5%D0%BC%D0%BB%D0%B5%D0%BA%D0%B5%D1%82)&action=edit
|image_coatБайрақ = Coat of arms= of AlgeriaFlag_of_Algeria.svg
|Ұраны = من الشعب و للشعب <br />(Адамдардан және адамдар үшін)
|symbol_type = Emblem▼
|image_map Әнұранның аты = LocationAlgeria.svgKassaman
|HDI_rankАудио = 102nd▼
|national_motto = <span style="line-height:1.25em;"> من الشعب و للشعب {{nbsp|2}}<small>([[Араб тілі]])<br />"From the people and for the people."</small></span>
|lat_dir = N|lat_deg = 27|lat_min = 15|lat_sec = 0
|capital = [[Сурет:Blason-alger.png|26px]]&nbsp;[[Алжир (қала)]]
|lon_dir = E|lon_deg = 3|lon_min = 27|lon_sec = 0
|latd=36 |latm=42 |latNS=N |longd=3 |longm=13 |longEW=E <br /><span style="line-height:1.25em;">''[[Kassaman]]''{{nbsp|2}}<small>([[Араб тілі]])<br />"The Pledge"</small></span>
|region = DZ
|official_languages = [[Араб тілі]] ([[de jure]]), and [[Француз тілі]] ([[de facto]])<sup>1</sup>
|CoordScale =
|largest_city = [[Сурет:Blason-alger.png|26px]]&nbsp;[[Алжир (қала)]]
|Картада = Algeria (orthographic projection).svg
|government_type = [[Semi-presidential]] [[republic]]
|карта тақырыбы =
|leader_title1 = [[President of Algeria|President]]
|leader_name1Картада2 = [[Abdelaziz Bouteflika]]=
|leader_title2Үкімет түрі = [[Prime Minister of Algeria|PrimeПарламент Ministerреспубликасы]]
|leader_name2Құрылды = [[Abdelaziz Belkhadem]] =
|Тәуелсіздік күні = [[5 шілде]] [[1962]]
|area_rank = 11th▼
|Тәуелсіздігін алды = [[Франция]]дан
|area_magnitude = 1 E12
|area Тілі = 2,381,741[[Араб тілі]]
<!-- |areami² Тілдері = 919,595 <!--Do not remove per [[WP:MOSNUM]]-->
|Мемлекеттік діні = [[ислам]]
|percent_water = negligible
|Астанасы = [[Алжир (қала)|Алжир]]
|population_estimate = 32,930,091
|Ірі қалалары = [[Алжир (қала)|Алжир]], [[Константина (қала)|Константина]], [[Оран]], [[Батна (қала)|Батна]]
|population_estimate_year = 2005
<!-- |Ірі қаласы = -->
|population_estimate_rank = 35th
|Басшы қызметі = [[Президент]]<br />[[Премьер-министр]]
|population_census = 29,100,867
|Басшылары = [[Абдель Азиз Бутефлика]]<br />[[Абдельмалек Селлаль]]
|population_census_year = 1998
|population_densityЖер аумағы = 14 2 381 740
|Жер аумағы бойынша орны = 10
|population_densitymi² = 36 <!--Do not remove per [[WP:MOSNUM]]-->
|Судың үлесі =
|population_density_rank = 196th
|GDP_PPP_yearЭтнохороним = 2006
|Жұрты = 38 087 812<ref>{{cite web|url=http://www.census.gov/population/international/data/countryrank/rank.php|title=Country Rank. Countries and Areas Ranked by Population: 2013|author=Census.gov|date=2013|publisher=U.S. Department of Commerce|accessdate=2013-05-09|archiveurl=http://www.webcitation.org/6GUHbJYCI|archivedate=2013-05-09}}</ref>
|GDP_PPP = $253.4 billion
|Халық саны бойынша орны = 34
|GDP_PPP_rank = 38th
|GDP_PPP_per_capitaСарап жылы = $7,7002013
|Санақ бойынша халық саны = 34 080 030
|GDP_PPP_per_capita_rank = 88th
|GDP_nominalСанақ жылы = $102,026 [[billion]]2008
|GDP_nominal_rankХалық тығыздығы = 48th14,8
|GDP_nominal_yearТығыздық бойынша орны = 2005
▲ |area_rankЖІӨ = 11th
|GDP_nominal_per_capita = $3,086
|ЖІӨ сараптаған жылы =
|GDP_nominal_per_capita_rank = 84th
|HDI_year ЖІӨ бойынша орны = 2004
|Жан басына шаққандағы ЖІӨ =
|HDI = {{increase}} 0.728
|Жан басына шаққандағы ЖІӨ бойынша орны =
▲|HDI_rank = 102nd
|ЖІӨ (АҚТ) = 255,012 млрд<ref name=imf2>{{cite web|url=http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2009/02/weodata/weorept.aspx?sy=2006&ey=2009&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=612&s=NGDPD%2CNGDPDPC%2CPPPGDP%2CPPPPC%2CLP&grp=0&a=&pr.x=54&pr.y=12|title=Algeria|publisher=International Monetary Fund|accessdate=2009-10-01|archiveurl=http://www.webcitation.org/616hE7GJA|archivedate=2011-08-21}}</ref>
|HDI_category = <font color="#ffcc00">medium</font>
|ЖІӨ (АҚТ) сараптаған жылы = 2008
|sovereignty_type = [[History of Algeria|Etablishment]]
|ЖІӨ (АҚТ) орны = 38
|established_event1 = [[Ziyanid]] dynasty
|Жан басына шаққандағы ЖІӨ (АҚТ) = 7244<ref name="imf2" />
|established_event2 = [[Ottoman Empire|Ottoman]]&nbsp;rule
|Жан басына шаққандағы ЖІӨ (АҚТ) орны =
|established_event3 = [[French colonial empires|French]] rule
|established_event4ЖІӨ (номинал) = Republic
|ЖІӨ (номинал) сараптаған жылы =
|established_date1 = from&nbsp;[[1236]]
|ЖІӨ (номинал)бойынша орны =
|established_date2 = from&nbsp;[[1516]]
|Жан басына шаққандағы ЖІӨ (номинал) =
|established_date3 = from&nbsp;[[1830]]
|Жан басына шаққандағы ЖІӨ (номинал) орны =
|established_date4 = [[July 5]], [[1962]]
|currencyАДИ = [[Algerian dinar]] =
|currency_code АДИ жылдық есебі = DZD
|АДИ бойынша орны =
|time_zone = [[Central European Time|CET]]
|utc_offset АДИ деңгейі = +1
|time_zone_DST Әуе компаниясы = ''not observed''
|utc_offset_DSTВалютасы = [[алжир динары]]
|cctld Интернет үйшігі = [[.dz]]
<!-- |Интернет үйшіктері = -->
|calling_code = 213▼
▲ |symbol_typeISO = Emblem DZ
|footnotes = <sup>1</sup> [[Kabyle language|Kabyle]] is co-official in [[Kabylia]], other similar [[Berber languages]] are recognized as "[[national language]]s".
▲ |calling_codeТелефон коды = 213
|Уақыт белдеуі = +1
<!-- |Уақыт белдеулері = -->
|Түсініктемелер =
<!-- |Тусыз және елтаңбасыз =* -->
<!-- |Әнұрансыз =* -->
}}
 
'''Алжир''' ({{lang-ar|الجزائر}} ''аль-Джаза́ир''), толық атауы '''Алжир Халық Демократиялық Республикасы''' (арабша{{lang-ar|الجمهورية әлالجزائرية الديمقراطية الشعبية}} ''аль-ЖумхурияДжумхури́я әлаль-ЖазаирияДжазаири́я Демократияад-Димукрати́я аш-ШаабияШааби́я'')  — Солтүстік [[Африка]]дағы мемлекет. [[Жерорта теңізі]]нің батысында орналасқан. Батысында [[Марокко]]мен, Батыс [[Сахара]]мен, оңтүстігінде [[Нигерия]]мен, шығысында [[Ливия]] және [[Тунис]]пен шектеседі. Жері 2,42 млн. км<sup>2</sup>. Халқы 27,1 млн. адам (1993). Негізгі халқы — алжирліктер — 14,9 млн адам (барлық халықтың 98,4%-і). Халықтың 99%-ін мұсылман сунниттер құрайды. Мемлекеттік тілі — [[араб тілі]]. Ірі қалалары мен порттары: Алжир, [[Оран]], [[Константина]], [[Аннаба]], [[Беджана]]. Астанасы — Алжир қаласы 15 әкімшілік уәлаятқа бөлінеді. Табиғаты. Алжирдің солтүстік жағалауын Жерорта теңізі, ал орталық бөлігін Алжир Сахарасы, оңтүстігін [[Тамезруфт шөлі]] алып жатыр. Жер бедеріне қарай [[Жағалаулық Атлас]] (2310 м), [[Сахара Атласы]] (2330 м) тау жоталары, оңтүстік шығысында [[Ахаг]]гар таулы қыраты болып бөлінеді. Кен байлықтарынан [[мұнай]], [[табиғи газ]], [[темір]], [[қорғасын]], [[мырыш]], [[фосфорит]], сынап өндіріледі. Теңіз жағалауында субтропиктік [[климат]] қалыптасқан. Қаңтар айының орташа температурасы — 5-12<sup>0</sup>С, шілдеде — 25<sup>0</sup>С, орталығы мен оңтүстігінің шөлді өңірінде 35<sup>0</sup>С-қа жетеді. Жауын-шашын мөлшері оңтүстігінде 100-200 мм, солтүстігінде 500-1200 мм-ден аспайды. Басты өзені: [[Шелиф]] (700 км). Тұзды көлдер көптеп кездеседі (Шотт-аш-Шерги, Шотт-әл-Ходна т.б.) Жерорта теңізінің тау беткейлерінде мәңгі жасыл ормандар, ал атырабының қалған бөлігінде шөл, шөлейт өсімдіктері өседі.
== Тарихы ==
Алжир аймағында алғашқы адамдар бұдан 400-500 мың жыл бұрын өмір сүрген. Б.з.б. 12 ғасырда Алжир жерінде тұңғыш финикиялық қоныстар пайда болып, сауда, қала өмірі қалыптасқан. Олардың ең белгілі мемлекеті [[Карфаген]] б.з.б. 3 ғасырда Жерорта теңіз аймағында үстемдік орнату мақсатымен Риммен көп жылдарға созылған соғыстарда жеңіліске ұшырады. Сол кездерде Алжир жерінде тайпалық одақтар қалыптасқан (массилдер, мазазилдер т.б.). Олардың негізінде б.з.б. 3 ғасырдың ақырында Нумидия мемлекеті құрылды. Б.з.б. 46 жылы Нумидия Римге бағынышты болды. Б.з. 5 ғасырда Алжирді вандалдар басып алды. 6 ғасырда [[Византия]] үстемдігі орнады. 7 ғасырда бұл аймақ арабтардың қолына өтті. 14 ғасырдың ортасында Алжир Осман сұлтандарының қолына өтті. 1711 жылы жергілікті әскери-феодалдық топтар ел билігін өз қолдарына алу үшін күрес жүргізді. 18 ғасырда Алжир бірнеше иеліктерге ыдырап кетті. Соны пайдаланған Франция 1830 жылы Алжирді басып алды. [[Әмір Абду-л-Қадыр]] бастаған Алжир халқының отаршылдарға қарсы күресі 1881 жылға дейін созылды. 1-дүние жүзілік соғыс жылдарында ұлт-азаттық қозғалысы қайтадан өріс алды. Елде кәсіптік, саяси ұйымдар құрылды.
«https://kk.wikipedia.org/wiki/Алжир» бетінен алынған