Материалдар кедергісі: Нұсқалар арасындағы айырмашылық
Content deleted Content added
Беттің барлық мағлұматын аластады |
Өңдеу түйіні жоқ |
||
1-жол:
'''Материалдар Кедергісі''' — [[құрылыс]]тар мен [[машина]]лар бөлшектерінің беріктігі мен қаттылығын зерттейтін ғылым. Материалдар кедергісінде құралым элементтерін есептеудің әдістері мен материалдар беріктігін сынау тәсілдері қарастырылады. Бұл әдістер сырттан әсер етуші күштер мен материалдардың қасиеттері арасындағы байланыстарға негізделген.
'''Материалдар кедергісінің [[теориялық механика]]дан басты айырмашылығы:''' теориялық механика [[абсолют қатты денелер]]ді қарастырса, ал материалдар кедергісінде сыртқы күштер әсерінен өздерінің түрін, өлшемдерін өзгерте алатын нақты материалдар зерттеледі. Денелердің мұндай өзгерістері '''[[деформациялану]]''' деп аталады. Материалдар кедергісінде теориялық механиканың (көбінесе оның [[статика]] бөлімінің) негізгі әдістері, [[математикалық анализ]]дің салалары, материалдардың қасиеттерін кескіндейтін физика мәліметтер пайдаланылады.
Құралым элементтері өлшемдерінің (ұзындығы, ені және биіктігі) арасындағы қатынасқа қарай ''массивті денелер, пластина'' немесе ''қабықша, білеулер'' (брустар) немесе ''шыбықтарға'' (стерженьдерге) ажыратылады.
Сыртқы күштер әсер ету мерзіміне қарай ''тұрақты'' және ''уақытша күштерге'', ал әсер ету ерекшелігіне сәйкес ''статикалық'' және ''динамикалық түрлерге'' бөлінеді.
Материалдар кедергісіндегі басты мәселелердің бірі — '''құралым элементтерінің орнықтылығы.''' Мысалы, төменгі ұшы бекітілген сырық жоғары жағынан белгілі бір күшпен қысқанда қисаяды. Бұл құбылыс ''сырықтың орнықтылығын жоғалтуы'' деп аталады. Орнықтылық жоғалту кезіндегі күш — '''аумалы күш''', ал кернеу — '''аумалы кернеу''' делінеді.
'''Аумалы күш пен кернеу [[Эйлер формуласы]]мен анықталады.''' Егер [[кернеу]] мен [[деформация]]ның арасындағы байланыс [[Гук заңы]] арқылы өрнектелмейтін болса, онда аумалы кернеу ''эмпирик. тәсілмен'' анықталады.
Құралым элементтерінің беріктігі туралы тұңғыш деректерді [[Леонардо да Винчи]] ('''1500 жылдар шамасында''') еңбектерінен кездестіруге болады. 20 ғасырдан бастап темір-бетон құралымдардың кеңінен тарауына сәйкес алуан түрлі элементтердегі кернеулер мен деформацияларды анықтау саласында Қазақстан ғалымдары да айтарлықтай үлес қосты. Жаңа құралымдық материалдардың (мысалы, пластмасса, жеңіл қорытпалар) пайда болуына байланысты осы материалдардардың ерекше қасиеттерін анықтайтын беріктік теориясы жасалды. Қазіргі заманғы технологиялық процестер (мысалы, жоғары қысымды қолданумен) беріктілігі айтарлықтай жоғары материалдар алуға мүмкіндік жасайды.
<ref name="test">Қазақ Энциклопедиясы</ref>
== Дереккөздер ==
* [[Қазақ Энциклопедиясы|«Қазақстан»: Ұлттық энцклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «[[Қазақ энциклопедиясы]]» Бас редакциясы, 1998 жыл. ISBN 5-89800-123-9]], 6 том
==Сілтемелер==
<references />
{{wikify}}
{{stub}}
| |||