Жер сілкіну: Нұсқалар арасындағы айырмашылық
Content deleted Content added
ш clean up, replaced: Пайдаланылған әдебиеттер → Дереккөздер using AWB |
Arystanbek (талқылау | үлесі) Өңдеу түйіні жоқ |
||
29-жол:
Сейсмикалық толқындар туындатушы жарылымдардың ұзындығы бірнеше км-ден ([[1966]] жылғы [[Ташкент]] жерсілкінуінде – 8 км) жүздеген км-ге ([[1960]] жылғы [[Чили]]дегі жерсілкіну) дейін жетеді.
Ал [[1957]] жылғы [[
Жер қыртысында немесе [[мантия]]ның жоғары бөлігіндегі тау жыныстарының лездік қозғалысқа келуінен жер асты соққысы туындаған орынды жерсілкіну ошағы, ошақтың тереңдіктегі орнын [[гипоцентр]], Жер бетіндегі проекциясында орналасқан ауданды [[эпицентр]] деп атайды.
40-жол:
Ең көп тарағаны жақын және орташа ([[Ашғабад]]та жерсілкінудің тереңдігі 15 — 20 км, [[Ташкент]]те 5 — 10 км, [[Спитак]]та 10 — 15 км болған) тереңдіктегі жерсілкінулер. Терең фокусты жерсілкіну өте аз тараған([[Қиыр Шығыс]]та, Тынық мұхиттың жағалауындағы жерсілкінудің гипоцентрі 600 — 700 км тереңдікке жеткен). Жерсілкіну гипоцентрі теңіз бен мұхиттардың астында да орналасады. Оларды теңіз сілкінуі деп атайды. Бұл құбылыстардың нәтижесінде [[цунами]] пайда болады.
=== Жерсілкіну ұзақтығы ===
Жерсілкіну ұзақтығы бірнеше [[секунд]]тан бірнеше [[ай]]ға (кейде [[жыл]]ға) дейін созылады. Механикалық кернеу күшінің біртіндеп шығуына байланысты, жер асты дүмпулері қайталанып отырады. Әдетте, алғашқы күшті дүмпуден кейін, әлсіз дүмпулер тізбегі жалғасады. Оларды [[афтершок]]тар деп, ал дүмпу білінген уақыттың барлығын жерсілкіну кезеңі деп атайды. Афтершоктар негізгі дүмпуден соң 3 – 4 жыл бойы жалғасуы мүмкін. Мысалы, [[1887]] ж. [[Алматы]]дағы ([[Верный]]) жерсілкіну кезінде 600 дүмпу болғаны тіркелген. Жерсілкіну кезінде орташа есеппен 1×10<sup>24</sup> – 1×10<sup>25</sup> эрг энергия бөлінеді. Мысалы, Ашғабадта болған жерсілкінудің энергиясы – 1×10<sup>23</sup> эрг, [[Моңғолия]]дағы
== Жерсілкінудің өлшеу құралдары мен әдістері ==
[[Сурет:Kinemetrics seismograph.jpg|thumb|200px|left|[[Сейсмограф]]]]
| |||