Қара өрік: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

'''Алша''' — көбінесе оңтүстік аудандарда кең тараған, орталық ендікте сирек кездеседі. Қазақстанда оны «согдий өрігі» деп те атайды. Бұтақтары жіңішке тікенекті, биіктік 2—8 м. Ақ гүлінің диаметрі 2 сантиметрдей. Жеміс түстері сары, қызғылт, ашық қызыл болып, дәмі қышқылтым-тәтті, қабығы ащылау келеді. Сүйегі жеміс етінен ажыратыла бермейді. Негізінен [[Иран]], [[Кіші Азия]], [[Балпан]] түбегінде, [[КСРО|Совет Одағында]] — Кавказда, Тянь-Шань тауларында, Копет-Дагта, Памир-Алтайда өседі. Қазақстанның оңтүстігі мен [[Қырғызстан]]да жүздеген гектар жерді алып жатыр. Грек жаңғақтары, алма бақтарының етегінде, үйеңкі және бұталар мен араласа жабайы жеміс тұқымдарының арасында өседі. Неғұрлым жылылықты ұнататындықтан, [[республика]]мыздың оңтүстігінде ғана (Іле Алатауының Қарақоңыз өзені алқабына дейін) табиғи түрде отырғызылады. [[Согдий алшасы]] ерте гүлдеп, кештеу жапырақтайды. Алша топырақ таңдамайды, тастақты, тұзды және шайынды, қара топырақты жерлерде жақсы өседі, шөлге төзімді, 100—120 жыл жасайды. [[Алша|Алша жемісінің]] қанттылығы —3,6 — 3 , 5% ; қышқылдығы—1,4—4,6%, пектиндік заттар—1,6—2,9%, С витамині—2,7 —19,25 мг процент. Жемісінен көбіне желе жасалады. ІПырынын бояуға қосады. Жемісін негізінен қайнатпа, компот, повидло, шырын, т.б. жасауға пайдаланады. Сүйек дәнінде 42% өсімдік майы бар, дәмі тәтті. Дәнінен стерильденген қаймақ сияқты паста жасауға болады. Кавказда алшадан әр түрлі тағамдар әзірленеді. Мысалы, .бұл жерлерде [[алша]] левашы кең тараған тағамдардың бірі болып есептеледі, Алтайы күнге кептірін, сықпа құрт сияқты немесе дөңгелектеп жасайды. Бұл жағдайда алшаның барлық дәмдік және диеталық қасиеттері толық сақталады. [[Леваш]] әр түрлі тағамдарға қоспа ретінде, әсіресе етке, сондай-ақ самса арасына салуға таптырмайтын жеміс. [[Алша|Алша жемісін]] [[Емдік тағам|емдік өсімдік]] ретінде де жинайды. Оның тұнбасымен [[тамақ]] және [[асқазан аурулары]]н емдейді, құрқұлақ ауруына да қарсы қолданады.

== Уссурий өрігі ==

== Шомырт ==

'''Шомырт''' (терн, тікенді бұта өрігі)— құнарлы топырақта, климаты жұмсақ жерде ағаш түрінде, ал құнарсыз топырақты, климаты салқын аудандарда бұта түрінде өседі. Қазақстанда [[ЖОҢҒАР АЛАТАУЫ|Жоңғар]], [[Іле Алатауы|Іле Алатауларында]], Кетім қыраттарында, [[Тянь-Шань таулы өлкесі|Тянь-Шань тауының]] батысында бөлек-бөлек топ болып, кейде орман шетінде жеке-жеке өсе береді. Көбінесе тау аңғарларында жақсы тамырланып, көктейді. Қабығы қызыл сұр, жапырағы дөңгелек, жұмыртқа пішіндес, түсі қоңыр жасыл, сағағы жіңішке. Гүлдері ақ немесе қызғылт. Жапырақтанбай тұрғанда-ақ (сәуір, мамыр) гүлдейді. Жемісі өскен ауданына байланысты маусым-тамыз айларында піседі. Жеміс еті көкшілдеу, қышқылтым, кейде ауыз қуырардай ащы. Ең дұрысы қатал бастаған кезде жинау. Піскен уақытында жиналған жемісі 10—15 күн сақталады. Оларды кептіріп, компот, сірке қышқылын жасауға пайдаланады. Жапырақтарын шайға салады. Шомырт өте тез өседі. Тамыр жүйесі тарала кең жайылып, тереңге кетеді. [[Топырақ]] таңдамайды. Жылылықты ұнатады, аязға шыдамсыз. Жеміс құрамында 6,55— 7,07% қант (глюкоза және фруктоза тең мөлшерде дерлік, сахароза жоқ) және 0,8—1,7% алма қышқылы бар. Құрамында иілік заттар да мол. Сондықтан жемісі мен тамырынан бояулық заттар алынады. Сүйек дәні өсімдік майына (37%-ке дейін) бай, ащы бадам майын дайындау өндірісіне жіберіледі. [[Медицина]]да шомырт гүлдері (сондай-ақ жеміс және қабық шырындары) іш өткенде және [[неврологиялық ауру]]ларды емдеуге қолданылады.