Кесірткелер: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

[[Қазақстан]]да 6 тұқымдасы ([[жармасқы]], [[ешкіемер]], [[кесел]], [[ұршықсапҰршықсап кесірткелер|Ұршықсап]], [[жабысқақ кесіртке|жабысқақ]], [[кәдімгі кесіртке]]), 13 туысы, 30 түрі кең таралған. Кәдімгі кесіртке тұқымдасының республикамызда 2 туысы бар:

Бұлардың Қазақстанда 11 түрі кездеседі. Мысалы, [[секіргіш кесіртке]] (Lacerta agіlіs, тұрқы 12 см-дей) республиканың солтүстік бөлігінде, [[]], [[Сауыр]], [[Жетісу]] (Жоңғар) Алатауы, [[Тарбағатай]], [[Күнгей Алатауы]]ндаАлатауында; [[тірі туатын кесіртке]] (Lacerta vіvіpara, тұрқы 7,5 см-дей) [[Батыс Қазақстан]], [[Ақмола облысы]]ндаоблысында, [[]]да; [[жүгіргіш кесірткесіртке]] (Eremіas velox, тұрқы 8,5 см-дей) мен [[орташа кесірткесіртке]] (Eremіas іntermedіa, тұрқы 7 см-дей) республиканың оңтүстік аймақтарында; [[жолақты кесірткесіртке]] (Eremіas scrіpta, тұрқы 6 см-дей) [[Каспий|Каспий маңындағы]] құмнан бастап, [[Алакөл]]геАлакөлге дейін; [[торлы кесірткесіртке]] (Eremіas grammіca, тұрқы 10 см-дей) [[Арал|Арал теңізінен]] Алакөлге дейін таралған.

Кесірткелердің көптеген түрі жерде жүреді, ағашқа, бұтаға өрмелей алады, құмға батып кететін түрлері де бар (бат-бат кесіртке). [[Галапагос игуанаигуанасы]]сы [[мұхит]] жиегіне жақын жердегі суда кездеседі. Денесі жалпақ, қысқа не ұзынша келеді. Денесінің тұрқы 3,5 см-ден 4 м-ге (қ. Кесел) жетеді. Тері қабыршағының пішіні, құрылысы, үлкендігі әркелкі, оның түрлік жіктелімге бөлгенде үлкен мәні бар. Аяғы кейбір түрінде өте жақсы жетілген, кейбіреуінде [[редукция]]ға ұшыраған (тек қалдығы қалған). Тісі бірқырлы кейде көпқырлы болады. Тілінің құрылысы да әр түрлі. Мысалы, жармасқы мен ешкіемерде – жалпақ, қалың етті; кеселде – ұзын, ұшы екіге айрылған; [[хамелеон]]да – өте ұзын, түп жағына қарай жуандайды. Көздерінің қабағы қозғалмалы, ойнақшып тұрады. Қауіп төнгенде көбі құйрығын үзіп тастап қашады, бірақ көп кешікпей жаңадан құйрық пайда болып бұрынғы қалпына келеді. [[Сарлан]] , аяғы болмағандықтан, кесірткеден гөрі жыланға көбірек ұқсайды.

Кесірткелер көп ауланған, олардың санының жылдан-жылға азаюына байланысты қорғауға алынып, 36 түрі мен түр тармағы Халықаралық табиғат қорғау одағының «Қызыл кітабына»,19-ы бұрынғы КСРО-ның Қызыл кітабына, ал республикадағы 3 түрі ([[жұмырбас шұбар кесіртке]], [[Зайсан жұмырбас кесірткесі]] және [[кесел]]) Қазақстанның [[Қызыл кітап|«Қызыл кітабына»]] енгізілген.