Жаңа Гвинея: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Content deleted Content added
ш «Индонезия аралдары» деген санат аласталды (HotCat құралының көмегімен)
Өңдеу түйіні жоқ
1-жол:
{{мағына|Гвинея (айрық)}}
{{Infobox islands
[[yo:| name = New Guinea]]
| image name =
| image caption =
| locator map = LocationNewGuinea.svg
| native name =
| native name link =
| location = [[Melanesia]]
| coordinates = {{Coord|5|20|S|141|36|E|type:isle|display=inline,title}}
| archipelago = [[Malay archipelago]]
| area_km2 = 786,000 <!-- | area = 786,000 km²(303,500 mi sq) -->
| rank = 2nd
| highest mount = [[Puncak Jaya]]
| elevation_m = 4,884 <!-- | elevation = 4,884 m (16,023 ft) -->
| country = Indonesia
| country admin divisions title = Provinces
| country admin divisions = [[Papua (Indonesian province)|Papua]]<br />[[West Papua (province)|West Papua]]
| country largest city =
| country largest city area =
| country 1 = Papua New Guinea
| country 1 admin divisions title = Provinces
| country 1 admin divisions = [[Central Province (Papua New Guinea)|Central]]<br />[[Simbu Province|Simbu]]<br />[[Eastern Highlands (Papua New Guinea)|Eastern Highlands]]<br />[[East Sepik]]<br />[[Enga Province|Enga]]<br />[[Gulf Province|Gulf]]<br />[[Madang Province|Madang]]<br />[[Morobe Province|Morobe]]<br />[[Oro Province|Oro]]<br />[[Southern Highlands (Papua New Guinea)|Southern Highlands]]<br />[[Western Province, Papua New Guinea|Western]]<br />[[Western Highlands (Papua New Guinea)|Western Highlands]]<br />[[West Sepik]]<br />[[Milne Bay Province|Milne Bay]]<br />[[National Capital District (Papua New Guinea)|National Capital District]]
| population = ~ 7.5 million
| population as of = 2005
| density_km2 = 8
| ethnic groups = [[Papuan peoples|Papuan]] and [[Austronesian people|Austronesian]]
}}
[[Сурет:LocationNewGuinea.svg|right300px|thumb|Жаңа Гвинея аралы]]
'''Жаңа Гвинея аралы'''(ағылшыншы New Guіnea, индонезияша Іrіan) — Тынық мұхиттың батысындағы арал. [[Меланезия]] топаралына кіреді. Үлкендігі жағынан Жер шарындағы [[Гренландия]]дан кейінгі екінші арал. Ауданы 829 мың км² . [[Австралия]]дан [[Торрес]] бұғазы бөліп тұр. Аралдың орталық бөлігінде батыстан шығысқа қарай Орталық таулар созылып жатыр (абсолютiк биіктігі 5030 м, [[Джая тауы]]), ал солт-нде Жағалаулық таулар (абсолютiк биіктігі 4103 м, [[Бангета]] тауы) орналасқан. Оңтүстік бөлігі ойпатты кең жазық, абсолюттік биіктігі 100 м-ден аспайды, оңтүстік-батысы — батпақты. Солтүстік жартысының климаты — экваторлық, оңтүстігінде — субэкваторлық. Жауын-шашынның жылдық орташа мөлшері жазықта 1000 мм, таулы аймақтарда 4000 мм-ге дейін жетеді. Биікт. 4000 м-ден асатын тауларда мұздықтар қалыптасқан. Өзендері ұзын, суы мол ([[Мамберамо]], [[Сепик]], [[Дигул]], [[Флай]]), кеме жүзуге қолайлы. Ылғалды тропиктік орман өседі. Оңт-нде саванна кездеседі. Ормандарда папоротник, лавр, мирта, қылқан жапырақты ағаштар өседі. Жануарлары — кенгуру, қалталы борсық, крокодил. Аралдың батыс бөлігі Индонезияның территориясына (Батыс Ириан), шығысы Папуа — Жаңа Гвинея мемлекетінің территориясына енеді. Аралдың тұрғылықты халқы — папуастар мен меланезиялықтар. Негізгі кәсібі — егіншілік. Негізінен, батат, жүгері өсіреді. Кокос пальмасы, какао, кофе, каучук гевеясы плантациялары бар. Мұнай, күміс, алтын, көмір өндіріледі. Балық аулау кәсібі дамыған. Ірі қалалары: [[Порт-Морсби]], [[Маданг]] (Папуа — Жаңа Гвинея), [[Соронг]], [[Джаяпура]] ([[Индонезия]]). Жаңа Гвинея аралында европалықтардан алғаш рет 16 ғ-дың 1-жартысында португал саяхатшылары болып қайтты. Аралды орыс ғалымы Н.Н. Миклухо-Маклай (1846 — 1888) зерттеген.
'''Жаңа Гвинея''' (New Guinea, индонез. Irian) — Тұнық батыс бөлігіндегі арал, [[Австралия]]ның солтүстігіне қарай және [[Малай архипелагы]]ның шығысында. Дүниежүзіндегі көлемі үлкен екінші арал ([[Гренландия]]дан кейін). Қашықтығы 2400 км шамалас, ұзындығы 650 км ең ені кең жерін өлшегенде, ауданы: 800 000 км². Батысында [[Папуа — Жаңа Гвинея|Папуа]] мемлекеті мен индонезия провинциясы [[Папуа (Индонезия)|Папуа]], ал шығысында [[Папуа — Жаңа Гвинея|Жаңа Гвинея]]. Ландшафтөзгермелі, тропикалық ормандардың етегінен жемісіне дейін ылғалдылығы басым, климаты тропикалық. Негізгі қазба байлығы: [[мыс]], [[алтын]]. Жаңа Гвинея тұрғындарының көпшілігі тропикалық егіншілікпен айналысады.
 
[[File:LocationNewGuinea.svg|thumb|LocationNewGuinea]]
[[File:Western Crowned Pigeon.jpg|thumb|The [[Western Crowned Pigeon]] is native to New Guinea.]]
[[Image:Malesia.png|thumb|The floristic region of [[Malesia]]]]
 
== Сілтемелер ==
Қазақ энциклопедиясы
 
{{wikify}}
{{stub}}
[[Санат:Жаңа Гвинея]]
[[Санат:Океания аралдары]]
 
 
 
 
 
 
 
 
 
== Тағы да қараңыз ==
Line 9 ⟶ 56:
[[Санат:Австралия және Океания]]
[[Санат:Жаңа Гвинея|*]]
 
[[id:Pulau Irian]]
[[yo:New Guinea]]
«https://kk.wikipedia.org/wiki/Жаңа_Гвинея» бетінен алынған