Анар: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Content deleted Content added
ш Kuanysh Ismailov (т) өңдемелерінен Arystanbek соңғы нұсқасына қайтарды
20-жол:
'''Анар''' — анар тұқымдасына жататын [[ағаш]] немесе бұта тәрізді субтропикалық [[өсімдік]].
 
Жабайы анар [[Кавказ]]да, [[Орталық Азия|Орта]] және Кіші [[Азия]]да, [[Ауғанстан]] мен [[Үндістан]]да кездеседі. Кәдімгі анар (Punica granatum) Орталық Азия жемістерінің ішінде көп өсірілетін дақыл. Оңтүстік [[Қазақстан]]да анардың қызғылт Гюлоща, Бала-мюрсаль, Қазеке анар, Қызыл анар, т.б. сұрыптарысорттары өсіріледі.
 
Биіктігі 3—5 м, [[бұтақ]]тары тікенекті, ашық қызыл түсті келеді. Анар жарықты жақсы көреді, құрғақшылыққа төзімді, суыққа төзімсіз. Бақта қатар аралығы 4 × 2 м немесе 4 × 3 м етіп отырғызылады. Отырғызылғаннан кейін 3—4 жылда [[жеміс]] бере бастайды. Анар тұқымынан және өсімді (внгнтативті) тәсілмен, ал қолда отырғызылатын сұрыптарысорттары, көбінесе, сүректелген қалемше немесе ұластыру арқылы көбейеді. Орта есеппен әр ағаштан 25—30 кг өнім алынады. Ағаштары жемісті 30-50 жылға дейін береді. Кейбір анар 300 жылға дейін өседі. Жемісінің салмағы 200-ден 1000 г-ға дейін, дөңгелек (диаметрі — 8—10 см), [[шырын]]ды, көп тұқымды, сыртында қатты қабығы бар. Жемісінің шырынында 80—90% су, 8—12% қант, 0.5—5 % түрлі [[қышқыл]]дар, 3—4% көмірсу, С, B [[витаминдәрумен]]дері болады.
 
Шарапқа және тағамға тұздық ретінде қосылады. Анардың қабағынан таспа құрт түсіретін дәрілік препарат дайындалады, тамырынан бояулық зат алынады, сондай-ақ [[тұмау]], [[күйік]], іш құрылысы ауруларында пайдаланылады.Оңтүстік Қазақстанда Анардың қызғылт Гюлоща, Бала-мюрсаль, Қазаке анар, Қызыл анар, т.б. сұрыптарысорттары өсіріледі.<ref>Қазақстан Республикасының табиғаты, 7 том;</ref>
[[Сурет:Illustration Punica granatum2.jpg|thumb|left]]
Анар шырыны — бағалы және [[диета]]лық
32-жол:
дайындауға болады. Әбден қайнатыл қойыр
тылған анар шырыны түрлі тағамдарға дәмдеуіш ретінде пайдаланылады, бұл көбінесе
[[кавказ асханасыкухнясы]]на тән; тағамға жағымды
қышқылтым дәм береді. Шырынын (құрамында танин болуына байланысты) және жемісінің қабығын [[медицина]] асқазанның жұмысы
бұзылғанда, ал кепкен бұтақтары мен діңінің қабығын ішек құртына қарсы дәрі ретінде
38-жол:
Асқазаны ауыратындар, асқазан сөлінің қышқылы жоғары, [[гастрит]]пен ауыратындар,
сондай-ақ [[энтероколитцен]] ауырғанда анардың
ащы сұрыптарынсорттарын пайдалануға болмайды.<ref>Шаңырақ : Үй-тұрмыстық энциклопедиясы. Алматы : Қаз.Сов.энцикл.Бас ред., 1990 ISBN 5-89800-008-9</ref>
 
== Өсімдік туралы ==
Анар – анар тұқымдасына жататын ағаш немесе бұта тәрізді өсімдік.
Кейбір деректер бойынша отаны – [[Парсы]] елі болып саналады. Жабайы анар
[[Кавказда]], [[Орта және Кіші Азияда]], [[Ауғанстан]] мен [[Үндістанда]] кездеседі. Қазіргі кезде мәдени түрі тропикалық және [[субтропикалық]] аймақтарда таралған. [[Иран]], [[Ауғанстан]], [[Крым]], [[Югославия]], [[Италия]], [[Испания]], [[Португалия]], [[Франция]], [[Армения]], [[ӘзірбайжанАзербайжан]], [[Өзбекстан]], [[Тәжікстан]], [[Грузия]] мемлекеттерінде анар өсіру өндіріске қойылған. Сондай-ақ, анар Қазақстанның жылы аймақтарында да кездеседі. Оңтүстік Қазақстанда анардың қызғылт Гюлоща, Бала-мюрсаль, Қызыл анар т.б. сұрыптары өсіріледі. Анар ағашының биіктігі 5-6 м. Бұтақтары тікенекті. Жапырағы жылтыр, гүлі түтікшелі келген сары-қызыл түсті. Жемісінің пішіні домалақ, қабығы қатты, түсі сары түстен қызғылтқа дейін құбылмалы. Салмағы 200-ден 1000 г-ға дейін, шырынды, көп тұқымды. Тұқым өзара жемістің ішінде жеке «қоршаулар» арқылы 6-12 бөлімшеге ажыратылып тұрады. Әр тұқымның сыртында нәрлі, мөлдір, қышқылтым-тәтті шырын болады.
Анар жаз кезінде күн көзінің тік түсуін өте жақсы көреді. Кейде тіпті күн сәулесі жетіспей қалса, гүлдемей қояды. Құрғақшылыққа төзімді, суыққа төзімсіз келеді.
Анар жемісі қантқа, таннинге, С витаминінедәруменіне, өзектерге, органикалық қышқылдарға, азотқа, фитонцидке, минералды заттарға және кальций, магний, натрийге микроэлементтеріне бай.
Жемістің құрамындағы заттар адам организмінеағзасына өте пайдалы. Қанның құрамында темір аз болса және адам сүйектері сынғанда тез бітіп кету үшін анарды жеу керек. Асқазан қабынуына және терінің күйгеніне анар жемісінің қабығы жақсы көмектеседі (қайнатылған түрде). Анардың қабығы қайнатылған кезде бөлінетін заттар имунитетті нығайтады. Сонымен қатар анар қабығынан таспа құрт түсіретін дәрі дайындайды. Тұрмыста тамырынан бояулық зат алынады. Анардан шырын, шарап, салқын сусындар дайындалады. Анарды күнделікті тағамға, салаттарға қосып пайдаланады.<ref>Қазақтың этнографиялық категориялар, ұғымдар мен атауларының дәстүрлі жүйесі. Энциклопедия. - Алматы: DPS, 2011. - ISBN 978-601-7026-17-2</ref>
 
== Қолданылуы ==
«https://kk.wikipedia.org/wiki/Анар» бетінен алынған