Агрономия: Нұсқалар арасындағы айырмашылық
Content deleted Content added
ш «Агрономия» деген санатты аластады; Санатты жылдам үстеу: «Ауыл шаруашылығы» (HotCat қолданып) |
Өңдеу түйіні жоқ |
||
2-жол:
Диханшылықтың тарихы өте ертеден басталды. Агрономия agrуs – танап, егіс және nуmos – заң дегенді білдіреді.
Шығыс елдерінде ([[Мысыр]], [[Үндістан]], [[Қытай]], т.б.) дихандар егіншілік ережелерін, астрономиялық білімдерді, күнтізбені пайдаланған. Оны ұрпақтан-ұрпаққа ауызша жеткізіп отырған. Қазақстан аумағында неолит дәуірінен бастап егіншілік дами бастады. Мәселен, Усть-Нарым қонысында ([[Шығыс Қазақстан]]) табылған қыстырма орақтар егіншіліктің болғанын көрсетеді. Негізінде бидай, қара бидай, тарыны өзендердің жайылмаларындағы шағын алқаптарға еккен. Біздің заманымыздан бұрынғы 1 мың жылдықтың аяғында мал өсіретін ірі-ірі қауымдармен бірге егіншілікпен айналысатын адамдар қоныстары да пайда болды. Астық тұқымдас дақылдарды таулы және жазық жерлерде өсіре бастады. Сырдария өзенінің жағалауында, сақтардың Шірік-рабат, Бәбіш-Молда, Баланды тұрақтарында суару жүйелерін (арналарды) пайдаланған. 60 шаршы м-ден 150 шаршы м-ге дейін өңделген шағын танаптардың іздері Жоңғар Алатауы, Шолақ (Іле аңғарларында) және [[Шу-Іле]] ([[Шу аңғары]]) тауларының қойнаулары мен баурайларында [[Қырғыз
'''Агрономияның міндеті''': өсімдіктің өсуіне қолайлы жағдай туғызу, олардың өнімділігін арттыру, өсімдік селекциясын жақсарту, топырақ құнарлылығын қалпына келтіру және арттыру екендігі айқындалды. Қазақ жерінде агрономиялық ғылми-зерттеу жұмыстары Темір (1907), Семей (1911) тәжірибе танаптары ашылғаннан кейін кәсіби жолға қойылды. 1925 – 32 ж. Қазақстанда өлкені зерттеу қоғамы құрылды. Алматы, Семей, Орал, т.б. қалаларда ауыл шаруашылық мамандарын дайындайтын мектептер, курстар, техникумдар ашылды. Оларда оқу-ағарту ісімен бірге ғылыми-зерттеу жұмыстары да жүргізілді. 1924 ж. өсімдік қорғау стансасы (1958 жылдан [[Қазақ өсімдік қорғау ғылыми-зерттеу институты]]), 1926 ж. [[Тыңайтқыш]] және агрономиялық топырақтану институты (1934 жылдан [[Қазақ егіншілік ғылыми-зерттеу институты]]) және 1929 ж. құрамында ботаника бөлімі бар Топырақтану институты (1934 жылдан Қазақстан Ғылым академиясының Топырақтану институты) ұйымдастырылды. Қазақ ауыл шаруашылық институты (1930) және [[ВАСХНИЛ]]-дің Қазақ филиалы (1940) құрылғаннан бастап агрономия ғылымы бір жүйеге түсіп зерттеле бастады. Соның нәтижесінде Қазақстан ғалымдары егіншіліктің топырақ қорғау жүйесінің негізі – топырақты су және жел эрозиясынан қорғайтын сыдыра жыртып өңдеу әдісін тапты. Кезінде сол үшін бір топ ғалымдарға ([[Александр Бараев]], т.б.) Лениндік сыйлық (1972) берілді. 1939 – 45 жылдары [[Ақтөбе
|