Деконструкция: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Content deleted Content added
ш clean up, replaced: Пайдаланған әдебиет → Дереккөздер using AWB
Өңдеу түйіні жоқ
1-жол:
'''Деконструкциялау''' - [[мәтін]]нің нағыз [[мазмұн]]ын, мағынасын ашу үшін мәтіннің құрылымын бұзу.<ref>Орысша-қазақша түсіндірме сөздік: Философия/жалпы редакциясын басқарған э.ғ.д., профессор Е. Арын – Павлодар: «ЭКО» ҒӨФ, 2006. ISBN 9965-808-82-1</ref>
 
Еуропа ұлы құрлығының философиясы мен әдебиет сыны саласында пайда болған деконструкция ағымы дегеніміз Ж.Деррида қатарлы ойшылдар қалыптастырған және дәріптеген философиялық шығармалар мен ойлардың мәтінін оқып түсіну әдіснамасы. Жалпы айтқанда деконструкциялық оқу дегеніміз мәтін құрылымы мен батыстық даналық мағынасы(Western metaphysical essence)арасындағы айырмашылыққа талдау жасау әдісі. Деконструкциялап оқу – мәтінді тек айырым жазушы тарқатқан айқын ақпарат етіп оқу ғана емес, қайта оны мәлім мәдениет және дүниетаным жүйесіндегі қайшылықтардың бейнесі ретінде оқу. Деконструкцияланған мәтін қатар өмір сүріп жатқан көптеген идеяларды жайып салады, олар тіпті әдетте өзара қарама-қайшы болуы да ғажап емес. Бір мәтінді деконструкциялап оқу дәстүрлі оқуға салыстырғанда мәтін бойында тұншықтырылған және ескерілмеген көптеген көзғарас бағыттарын айқындайды.
 
Деконструкциялау структурализмге де қарсы. Олардың ойынша құрылымда өзек жоқ, құрылым қашанда тұрақсыз болады, құрылым көптеген айырмашылықтардан тұрады. Құрылымдық өзгешелік өзгеріске түсетіндіктен, құрылым да өзгеріп отырады және құрылым өзінің тұрақсыздығы мен ашықтығын үздіксіз паш етумен болады. Структурализмнен бет бұрғандықтан, деконструкцияны кейде постструктурализм деп атайды. Дерриданың ойынша мәтінде қатып қалған тұрақты мән-мағына жоқ, шығарманың мәңгілік өзгермейтін ақырғы мәні деген бірдеңе өмір сүрмейді.
 
Деконструкциялық талдау жасаудың негізгі әдісі алдымен мәтін бойындағы екі жақты қайшылықтарды (мысалы, еркек-әйел, мықты-әлсіз, биік-аласа, алдыға-кері, оң-теріс) тауып шығу, сондай-ақ қайшыласқан екі жақтың шынтуайтында ауыспалы және бір-бірінен бөлшектегісіз екенін, қатал бөлінген екі жақ, бөтен екі түр еместігін айқындау. Қалыпты қорытынды бойынша, бұл екі бөлім түрі толық формада тұрақты өмір сүрмейді.
 
Деконструкция туралы ғылым саласы мен БАҚ саласында өте қайшылықты пікірталас туғаны белгілі. Ғылымда бұл ағымды нигилизмге теңестіріп, масылдығы жоғары және нағыз жындылық идеясы деп те айыптады. БАҚ беттерінде декострукциялау әдісін ғылымның нақты шындықтан ажырап қалғанының жанды мысалы деп бағалады. Осындай күшті айыптауларға қарамастан, деконструкциялау қазіргі заман философиясы мен әдебиетіндегі өте бір қуатты ағымдардың бірі саналады.
Құрылыс саласында, деконструкциялау ХХғ. соңы мен ХХІғ. басында бөлшектену амалы арқылы құрылыс саласында өзін көрсетіп, дәстүрлі әдіснамалардағы жоғары-төмен, оң-сол, іші-сырты деген ажыратуларды мәнсіздестірді.
 
== Анықтама берудің қиындығы ==
Батыс философиясында бұл әдіснамаға анықтама беру оңай емес. Ницшелік бұзып-шағып жол ашуды айтпағанда, тұңғыш рет осы ұғымды философияда көтерген адам М.Хайдеггер болатын. Қазақ тіліне бұл ұғым орыс тілінен аударылған батыстық постмодернизм жазушыларынан келгені белгілі және аудару барысында көптеген бедері кетіп, сөз өзінің әуелгі мағынасынан ауытқып түсінілуі де ғажап емес. Көптеген адамдар, атап айтсақ Ролан Барт, Г.Ч. Спивак, Хьюстон Бейкер, R. Gasché, Барбара Джонсон, Миллер секілді көптеген майталмандар осы іргелі зерттеулер жасады.
 
Бұл жазушылардың ешқайсысы бұл ұғымды қарапайым сөзбен анықтай салуға бармаған. Ж.Дерридадан деконструкциялаудың мағынасын сұрағанда, ол былай деген болатын: «Бұл мәселеге қарата менде қарапайым және қалыпқа түскен анық жауап жоқ. Бәріміз барлық шығармаларымызда осынау қорқынышты сұрақтан айналып өтуге тырысқанымызды жасырмаймыз». (Деррида, 1985ж.) Деконструкция өзі туралы мағынаны шатастыратын түрлі мәселеге барып тіреледі, – ол бір ағым, ол бір мәтін оқу әдіснамасы (қалыпқа түскен анықтамада көбі осы сөзді пайдаланады), мәтін субстанциясы (Деррида бірде осылай дарытпалады). Бұл ұғымның шекарасын айқындаған кезде жағдайға қарай аталған айтылымдарға шекті жүгінуге болады, бірақ ұғымның жасырған мағынасына жинақы шоғырлану қиын.
 
== Phallocentrism (еркекцентризм) мен дуализмге сын ==
Деконструкцияның негізгі мақсаты ағартушылыққа, даналық метафизикасына аяусыз тойтарыс беру, Платон, Руссо және Гуссерль философиясын сынау болды.
 
==Дереккөздер==
<references/>