Гераклит: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Логос сөзі: "''сөз", "түсінік", "ереже", "жоспар", "қағида", "өлшем", "салыстырма", "есеп", "қисын", "заң", "тәртіп'' деген секілді көп мағынаға ие.

 

 

Гераклит: "''Логос мәңгілік өмір сүрсе де адамдар мән бермейді, оны естісе де бірінші рет естіп тұрғандай түсінбестік танытады. Ғаламдағы барша нәрсе логосқа сай басталуда, ақырласуда; мен де оны заттардың қасиетіне сай ажыратып, бұл өзі қалай болатынына дейін көрсетіп бердім; адамдардың өздері де мен түсіндірген сөз бен шындыққа күнделік мың мәрте ұшырасып жатады, бірақ олар бәрібір оған ежелден ешқашан ұшыраспағандай, еш тәжірибесі болмағандай аңтарылады. Адамзат баласы ұйқыда ештеңені есіне сақтамағандай оянған соң не істерін білмей есеңгірейді''" - дейді.

Гераклит логосты "ақиқаттың арғы өлшемі" ретінде қарастырып, адамзат санасынан асып кеткен "көктен құйылатын" объективті ақиқат, "қасиетті ереже", «ғажайып үн», «пайғамбарлық сөз» ретінде түсінгені байқалады. Оның замандасы Сиракуздық Epicharmus деген кісі былай деген екен: "Логос адамзатты басқаруда, дұрыс әдіспен қорғауда. Адамның ойлауға（logismos） ие болуы логостың арқасы. Адамзат ақылы қасиетті логостан шабыт алады, ол әркімді өмір бұлағымен суарады." Демек Гераклит заманында логос біршама терең мағынада түсінілгені, адамзат логосқа қол созғанда барып надандықтан арылады деп қарағаны байқалады. Мысалы Гераклит былай дейді:

 

Яғни, олар бәрін біледі, бірақ Логосты білмейді, демек олар шындығында ештеңе білмейді дейді, Гераклит.