Қазалы ауданы: Нұсқалар арасындағы айырмашылық
Content deleted Content added
Өңдеу түйіні жоқ |
Өңдеу түйіні жоқ |
||
1-жол:
'''Қазалы ауданы'''– Қызылорда обл-ның батысында орналасқан әкімш. бөлік. 1928 ж. құрылған. Жер аум. 37,4 мың км2. Тұрғыны 70,7 мың адам (2003). Аудандағы 59 елді мекен 1 қалалық, 1 кенттік және 13 ауылдық округке біріктірілген. Аудан орт. – Әйтеке би кенті. Жер бедері негізінен құмды, шөлді, сазды келген. Солт-нде Арал Қарақұмы, оңт-нде Қызылқұм құмы жатыр. Ауданның ең биік жері Арал Қарақұмында (Жуантөбе тауы, 136 м). Климаты тым континенттік, қысы суық, жазы ыстық, аңызақ. Ауаның орташа темп-расы қаңтар айында –9 – 13°С, шілдеде 26 – 28°С. Жауын-шашынның жылдық орташа мөлш. 100 – 150 мм. Сырдария өз. аудан жерінің орта тұсынан өтеді. Қазалы қ. маңынан Қазалы каналдары (Оң жақ, Сол жақ каналдары) және Жаңаарық каналы бастау алады. Сырдария өз-нің Қуаңдария, Ескідариялық және Жаңадария сияқты ескі арналары бар. Топырағы негізінен құмды сортаңды болып келеді. Кейбір жерлері (ауданның шығысы) тақыр. Аудан жерінде шөлге төзімді боз жусан, жүзгін, жиде, сексеуіл, қара сексеуіл, теріскен, ауданның Арал Қарақұмы маңында астық тұқымдас шөптесін аралас боз жусан, өзен, көл маңында қамыс, құрақ өседі. Қ. а-нда пайдалы жабайы өсімдіктерден қызыл мия, тәтті тамыр, жұмыршақ, тұмаршөп, итсигек, ақ ши, Рихтер сораңы, кәдімгі адыраспан, т.б. дәрілік шөптер өседі. Аудан жерінде шөлді ландшафтың жануарлары – кіші сарышұнақ, атжалман, шағыл мысығы, құм қояны, құлақты кірпі, құмтышқан, қарсақ, сасықкүзен, қасқыр, түлкі, күзен, ақ бөкен, жабайы шошқа, ондатр, қырғауыл, т.б. мекендейді. Аудан бойынша халық біркелкі қоныстанбаған. Аудандағы ірі елді мекендер: Әйтеке би кенті, Қазалы қ., Құмжиек, Алға, Аранды, Майдакөл, т.б. А. ш-на жарамды жерінің аум. 1 млн. 657 мың га (2008), оның 11 мың га-сы жыртылған, шабындығы 28 мың га, жайылымы 1 млн. 303 мың га (оның ішінде 1,78 млн. га-сы орман қоры). Қ. а. арқылы Ташкент – Орынбор т. ж. өтеді. Аудан аумағында 10 – 11 ғ-лардағы Оғыз қағандығының орт. Жанкент қ-ның орны бар. Мұнда Орақ, Жанқожа батырларға кесенелер, т.б. тарихи тұлғаларға ескерткіштер орнатылған. Қ. а. жерінде Жалаңтөс пен Әйтеке, Жанқожа мен Ақтан, Ашабай мен Сырлыбай, Жылқыайдар мен Жетес, Үмбет пен Ерімбет, т.б. әйгілі батырлар мен би-шешендер өмір сүрген.
[[Санат:Қазақстан аудандары]]
| |||