Құрманғазы ауданы: Нұсқалар арасындағы айырмашылық
Content deleted Content added
шӨңдеу түйіні жоқ |
Өңдеу түйіні жоқ |
||
96-жол:
==Географиясы==
Құрманғазы ауданы батысында [[Ресей]]дің [[Астрахан облысы]]мен, солтүстігінде [[Батыс Қазақстан облысы]]ның [[Бөкей Ордасы]] және [[Жаңақала ауданы|Жаңақала аудандарымен]], шығысында Атырау облысының [[Исатай ауданы]]мен шектеседі; оңтүстігін [[Каспий теңізі]]нің суы шайып жатыр. Жер бедері, негізінен, жазық, құмды және [[Каспий теңізі]]не қарай еңіс келеді. Ауданның солтүстігі [[теңіз деңгейі]]нен 3 м биіктікте болса, оңтүстігі теңіз деңгейінен 25 — 27 м төменде жатыр. [[Нарын құмы]]на қарасты [[Қосдәулет]], [[Батбайсары]], [[Бозанай]] және [[Ментеке]] атты құмдардың бөліктері аудан жерінің көпшілігін қамтиды.
==Тарихы==
Аудан тарихында халқымызды еуропалық мәдениетке үндеп, өркениетті елдердің мәдени-рухани мұрасына жақындауға, білім-ғылымды игеруге көп үгіттеген және сол бағытта ұлан-асыр еңбек еткен ағартушы, кезінде 40 жыл бойы I және II Теңіз жағалауы округтерінің әкімі (правитель) М. Бекмұханбетовтің еңбектері аса зор болды.<br />
Ауданды ұйымдастыру науқаны тұсында ондаған балықшы, мал шаруашылықтары құрылды. 1918 ж. 16 ауылдық, кенттік Кеңес депутаттары 20 шағын балықшы кәсіпорындарын біріктірді. 30-жылдардан бастап тұтынушылар кооперациялары ұйымдастырыла бастады.
1920 жылғы қараша айында Орынборда өткен ҚазАКСР-інің құрылтай съезіне осы өлкеден делегат болып Ө. Айтасов қатысқан. 1922 ж. Бөкей губерниясы Кеңестерінің съезінде Теңіз уезі болып белгіленген де, оның құрамына 15 болыс біріктірілген. Ал 1928 ж. аудан болып құрылды. 1932 жылдың 1 мамырына ауданда 16 ұжымшар, 17 ауылдық кеңестері құрылып, Мыңтөбе, Қарағайлы, Дыңғызыл өңірлерінде тұрақты қазақ елді мекендерінің іргесі қалана бастады.<br />
Ұлы Отан соғысы жылдарында 7 мың азамат майданға аттанып, олардың 4 мыңы елге қайтпады. М. Мұсаевқа, А. Афанасьевке, Ф. Мазуровқа Кеңес Одағының Батыры атағы берілді, Ғиззат Әліпов жауынгерлік «Даңқ» ордендерінің толық иегері болды. <br />
Ауданның әлеуметтік-мәдени өміріндегі оң өзгерістерге Н. Манаевтың сіңірген еңбегі зор. Ол 1921-23 жылдары Теңіз уездік атқару комитетінін төрағасы болды. Кейін Қазақстанның оқу халык комиссары бола жүріп, аудан өңіріндегі, әдеби-мәдени жаңалықтарға үнемі үлес қосты. Еділ бойында қазақ тілінде жарық көрген алғашқы газеттердің бірі — «Кедей тілінің» жұмысына тікелей араласып, көмектесті.
Теңіз өңірі - ертеден өнер дарыған жер. Күй атасы Құрманғазы, домбырашы Дина Нұрпейісова осы топырақта дүниеге келген. Күйшілер Ә. Есқалиевті, Б. Қарабалинаны жерлестері мақтан тұтады. Аудан топырағы Республика халық жазушысы Ә. Сәрсенбаевтың туып-өскен жері; оның ізін баса шыккан Е. Ғұмаровтын, О. Елбосыновтың әдеби мұралары елге танымал.
1944 ж. ауданда ұйымдастырылған Теңіз ұжымшар- кеңшар театрында тәрбиеленген ҚазКСР-інің халық артисі 3. Сүлейменова мен X. Дүйсенәлиевтердің ізбасарлары 1959 ж. Теңіз халық театрын ұйымдастырды.
==Негізгі кен байлықтары==
| |||