Тундра: Нұсқалар арасындағы айырмашылық
Content deleted Content added
ш clean up, replaced: Қазақ энциклопедиясы, 8 том → «Қазақстан»: Ұлттық энцклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «[[Қазақ эн using AWB |
Өңдеу түйіні жоқ |
||
1-жол:
[[Сурет:800px-Map-Tundra.png|thumb|right|[[Арктика]] Тундрасының картасы]]
[[Сурет:Greenland scoresby-sydkapp2 hg.jpg|thumb|right|[[Гренландия]] тундрасы]]
'''Тундра.''' Тундраның негізгі белгісі орманның болмауы.
== Орналасуы ==
'''Тундра''' – (саами тілінде ''tunturі'' – ормансыз, жалаң тау басы) – солтүстігінде арктикалық шөлмен, оңтүстігінде орманмен шектесетін арктикалық облыстарға тән белдемдік ландшафт типі. Вегетациялық кезең қысқа болуына байланысты көп жылдық өсімдіктер: мүкті-қыналы және бұталы өсімдіктер негізгі орын алады. Жылу жеткіліксіз, ылғал мол болғандықтан өсімдіктер ауаның жер бетіне таяу қабатындағы жылуды пайдалану үшін төселіп немесе жастық тәріздес ұйлығып өседі. Белдемдігіне байланысты: [[субарктика]]лық және [[арктика]]лық Тундра; түр құрамына байланысты: мүкті, қыналы, бұталы, төмпешікті (шымдар төмпешіктер құрайтын жерлерде) және полигоналды Тундра болып ажыратылады. Тундра негізінен солтүстік жарты шардың арктикалық және субарктикалық белдеулерінде таралған. Тауда, тау орманы шекарасынан жоғарыда биіктік [[ландшафт белдеуі]] – тау Тундрасы орналасқан.<ref>«Қазақстан»: Ұлттық энцклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «[[Қазақ энциклопедиясы]]» Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9, VIII том</ref>
== Өсімдіктері және жануарлары ==
Өсімдіктер дүниесі астық тұқымдастардан, шағын ағашты өсімдіктер мен [[қына]]лы-[[мүк]]ті бірлестіктерден тұрады.<br />
Негізінен [[жауын құрты|жауын құрттары]] кездеседі, әр түрлі қос қанаттылар өсімдіктер қалдықтарымен қоректеніп, тундраның су қоймаларында тіршілік етеді.<br />
Жыл бойы жасыл өсімдіктермен ұсақ кемірушілер қоректенеді. Барлық [[тышқан]]дар жыл бойы қысқа арнап індеріне қорек қорын жинайды. Тундрада қыста ұйқыға кететін тиіндер тұқымдасына жататын [[суыр]]лар мен [[сарышұнақ]]тар кездеседі. Бір інде 20-30-ы жиналып қыстайды. Евразия мен Солтүстік Америка тундраларында [[карибу]] деп атлатын солтүстік бұғысы кең таралған. Таулы тундраларда қар қойы немесе жуан мүйізді қой кездеседі. Құстардан тундра шағаласы, тундра аққуы, казаркалар, [[үкі]], [[лашын]] т.б. кездеседі.<br />
Тундра зонасының жартасты жағалауларында –құс базары құрылған. Сол сияқты гренляндия тюлені, [[морж]]дар кездеседі.<ref>Экология. Оқулық. -Алматы Экономика, 2002 Т.Рысқұлов атындағы қазақ экономикалық университеті ISBN 9965-532-69-9 </ref>
== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}
== Сілтеме ==
<references />
| |||