133
өңдеме
Түйіндемесі өңделмейді
Өңдеу түйіні жоқ |
Өңдеу түйіні жоқ |
||
|
1944 жылы ЭПР әдісін Е. К. Завойский, 1946 жылы ЯМР құбылысын Блох пен Перселл ашты. Олардың екеуі де ғылыми зерттеулерде қолданылып, молекула спектрлерінде, оның құрамындағы аса нәзік байланыстарды көрсетіп, изомерияны анықтайды, сол сияқты күрделі молекуладағы әрбір валенттілік байланыстын бағытын нұсқап, атомдардың және атом тобының кеңістікте қалайша орналасқанын көрсетеді.
===[[Комбинациялық шашырау спектрі]] (КРС)===
Газ, сұйық және кристалдардың молекулалары сәулені өзіне тек сідіріп не сыртка шығарып қана қоймай, оны шашыратуы да мүмкін. Егер бір затқа түскен және одан шашыраған сәуленің спектрлі құрылысы бірдей болса, мұндай жағдайдағы шашырауды релейлік немесе классикалық дейді. Бұған энергия алмаспайтын жағдайдағы молекулаға сәуле кванты әсер етіп, онымен серіппелі әрекеттесу басты себеп. Алайда молекула ядросын тербеліске келтіріп және онымен байланыстағы электрондар тығыздығын деформациялайтын сәуле шашырауы болуы мүмкін, сол сияқты нақ осы кездерде әлгі шашыраған сәуле жиілігі өзгереді. Сәуле түскен ортаның молекуласы оны шашыратқанда электромагниттік толқынның жиілігін өзгертсе, онда мұндай сәулені комбинациялық шашырату (КРС) деп атайды.
==Молекула биологияда==
===Молекула күйіндегі азотты микроорганизмдердің сіңіруі===
Егіншілікте атмосфералық азоттың биологиялық жолмен топыраққа қайта оралуының зор маңызы бар.
Әдетте кез келген жасыл өсімдік атмосфера азотын сіңіре алмайтыны, яғни онымен қоректене алмайтыны белгілі. Бірақ азоттың сарқылмас кәзі атмос-ферада. Олай болса топырақтағы байланысқан азот топырақтың типіне іқарай гектар басына 6—15 тоннадан келсе, атмосферадағы азот, одан әлденеше есе көп іболады.
Егер бір гектар жерде өсетін өсімдіктерге 100—200 кг-дай азот иерек болса, оның бетіндегі ауада болатын 80 мың тоннадай азот сол өсімдіктерге жарты миллион жылға толык жетер еді. Бірақ жа-сыл өсімдгктер әрқашан азотқа мүқтаж болады. Соның әсерінен дақылдардың өнімі төмендейді. Сондықтан егіншілікте ауадағы бос күйіңдегі азотты топыраққа қайтару, яғни табиғи айналымға түсі-рудің зор маңызы бар.
Қазіргі кезде атмосфера аэотын топыраққа қайтарудың екі жолы бар: біріншісі — техникалық, екіншісі — биологиялық. Техника-лық жолмен атмосфера азотын байланысқан азотқа айналдыру химиялық реакциялардың көмегімен жүзеге асырылады. Оны ар-наулы заводтарда жүргізеді. Биологиялық жолмен азотты азот сі-ңіруші микроорганизмдер көмегімен байланысқан күйге келтіреді. Бірақ топырақтың типіне қарай бактериялардың саны да өзгеріп отырады. Сонымен қатар олар топырақта жеке күйінде де және жоғары сатыдағы өсімдіктермен, әсіресе бүршақ түқымдастармен бірлесіп те тіршілік етеді. Мүндай бактерияларға азотобактер жә-не клостридиум пастеурианум жатады.
== Дереккөздер ==
<references/>
| |||