Уикипедия

Мұхаметжан Тынышбайұлы: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Тарихын шолу
← Ескірек өңдемеЖаңарақ өңдеме →
Content deleted Content added
VisualWikitext
ш clean up, replaced: Сталин, Иосиф Виссарионович → Сталин Иосиф Виссарионович using AWB
12-жол:
}}
 
'''Мұхаметжан Тынышбайұлы''' ([[1879]]-[[1937]]) — қазақтың көрнекті саяси және қоғам қайрат­кері, алаш қоз­ғалысыныңқозғалысының негізін салушылардың бірі, [[Алаш Орда]] үкіметінің мүшесі және оның төрағасының орын­басарыорынбасары, тарихшы-ғалым, қазақ­танқазақтан шыққан тұңғыш теміржол қатынас­тарыныңқатынастарының инженері.
 
[[1879]] жылы [[12 мамыр]]да бұрынғы [[Жетісу облысы]], [[Лепсі уезі]], [[Мақаншы-Садыр болысы]]нда (қазіргі [[Қабанбай ауданы]]) дүниеге келген.
30-жол:
Жалпы М.Тынышбаев 1905-1907 жылдары Ресей империясының қоғамдық саяси өміріне белсене араласа бастайды. 1907 жылы Ресей ІІ-ші [[Мемлекеттік Дума]]сына [[Жетісу облысы]]нан депутат болып сайланады. Қазақ депутаттарының Дума трибунасынан Столыпиннің аграрлық саясатын сынаған үндері естіледі, әсіресе Бақытжан Қаратаевтың жасаған баяндамасы үлкен шу тудырды. Мұның аяғы 1907 жылдың 3 маусымдағы заң бойынша «еркіндікшіл» Дума таратылып, қазақтардың [[Мемлекеттік Дума]]ға өз өкілдерін сайлау құқығынан айырылуымен тынады.
 
ЖОО бітірген соң [[Орта Азия]] өңірі мен Жетісу теміржол құры­лысындақұрылысында инженер болып қызмет істейді.
[[1916]] жылғы көтеріліс туралы Түркістан генерал-губернаторына берген түсініктеме нұсқасында оны кеңінен толғап, отаршылдық зорлық-зомбылық қимыл-әре­кеттерінеәрекеттеріне қысқаша шолу жасауы — тобықтай түйіндеп айтылған зор ғылыми еңбек болып табылады. Ақпан төңкерісіне дейін Мұхаметжан өзінің темір жол инженері мамандығы бойынша Орта Азияда, Жетісу облысында біраз жыл қызмет етеді.
[[1917]] жылғы [[Ақпан төңкерісі]]нен өзге [[қазақ зиялылары]] сияқты ол да үлкен үміт күткен еді. Сондықтан да ол бұл кезде бел шеше қызмет етіп, қоғамдық-саяси қайраткер ретінде тез танылады. Сол жылы көктемде [[Уақытша үкімет]]тің [[Түркістан комитеті]]нің мүшесі, сонымен қатар осы үкіметтің [[Жетісу облысы]]ндағы комиссары болып тағайындалады.
48-жол:
[[1918]] жылы бүкілтүркістандық ІV-ші мұсылмандар съезіне қатысып, онда жарияланған Түркістан («Қоқан») автономиясының премьер-министрі болып сайланады.
 
[[1919]] жылы Бүкілодақтық Атқару комитеті бүрынғыбұрынғы алашордалықтарға кешірім жариялағаннан кейін, ол Түркістан өлкесінің Семей халық ағарту комиссариатында жауапты қызметтер атқарады.
 
[[Түркістан автономиясы]]н Кеңес өкіметі күшпен талқандағаннан кейін М. Тынышбаев Алашорда қайраткерлерімен бірге сол кезде бірінен соң бірі құрылып жатқан көптеген әр түрлі үкімет­терменүкіметтермен (Уақытша Сібір үкіметі, Уфа директориясы, Колчак үкі­меттеріүкіметтері сияқты) келіссөздер жүр­гізіпжүргізіп, хат-хабар жазысады, азамат соғысы жылдарында қызылдарға қарсы күреседі. Бірақ одан күткендей нәтиже болмайтынын көргеннен соң 1920 жылдан бастап, Кеңес өкіметінің жағына шығып, «буржуазиялық маман» ретінде [[Ташкент]]те, [[Қызылорда]]да, [[Алматы]]да әр деңгейдегі шаруашылық мекемелерінде еңбек етеді.
 
[[1924]] жылдан бастап қазіргі Абай атындағы ҚазҰПУде оқытушы болды.
66-жол:
Онда ауырып, оралғанымен [[1937]] жылы қараша айында қайта тұтқындалады да, [[1937]] жылы [[Ташкент]] түрмесін­де "[[Халық жауы]]" деген желеумен атылады.
 
[[1959]] жылдың 29-қыркүйегінде Мұхаметжан Тынышбаев [[Қазақ КСР]]-сы [[Жоғарғы сот]]ының, және де [[1970]] жылы [[КСРО]] прокуратурасы мен Түркістан әскери округының прокурорының шешімімен ақталып шықты.<ref>Тарихи тұлғалар. Танымдық - көпшілік басылым. Мектеп жасындағы оқушылар мен көпшілікке арналған. Құрастырушы: Тоғысбаев Б. Сужикова А. – Алматы. “Алматыкітап баспасы”, 2009 ISBN 978-601-01-0268-2</ref><ref>Саяси түсіндірме сөздік. – Алматы, 2007. ISBN 9965-32-491-3</ref><ref>Қазақстанның қазіргі заман тарихы: Жалпы білім беретін мектептің 9-сыныбына арналған окулық. 2-басылымы, өңделген. Жалпы редакциясын басқарған тарих ғылымының докторы, профессор Б. Ғ. Аяған. Алматы: Атамұра, 2009. ISBN 9965-34-933-9</ref>
 
<ref>Саяси түсіндірме сөздік. – Алматы, 2007. ISBN 9965-32-491-3</ref><ref>Қазақстанның қазіргі заман тарихы: Жалпы білім беретін мектептің 9-сыныбына арналған окулық. 2-басылымы, өңделген. Жалпы редакциясын басқарған тарих ғылымының докторы, профессор Б. Ғ. Аяған. Алматы: Атамұра, 2009. ISBN 9965-34-933-9</ref>
==Дереккөздер==
<references/>
«https://kk.wikipedia.org/wiki/Мұхаметжан_Тынышбайұлы» бетінен алынған