Көне түркі тілі: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Content deleted Content added
ш {{Суретсіз мақала}} үлгісін үстедім
4-жол:
 
==Тарихы==
Көне түркі тілдері (орыс. Древнетюркские языки) — осы күнгі түркі тілдерінінтілдерінің арғы тегі болып саналатын көне тілдер. Көне түркі тілі қарым-қатынастық кызметін жоғалтқан, тек түркі халыктарынын жазба ескерткіштері тілдерін білдіретін шартты термин болып табылады. Олардын өмір сүрген уакыты да, тараған жерлері де кенкең. РуникалыкРуникалық жазулар шығыстағы Лена өзенінен бастап батыстағы Дунай өзеніне дейінгі жерлерден табылған. Көне түркі тілінін алғашкы түрлерінін бірі—Орхон, Енесей алкаптарынаналқаптарынан табылған руникалыкруникалық ескерткіштер тілі. Орхон жазуын түңғыштұңғыш рет [[1893]] ж. В. Томсен, [[1894]] ж. В. Радлов окыған. [[Руникалық көйнекөне оғыз тайпаларының тілі]] негізінде қалыптаскан. Ол әр түрлі этникалыкэтникалық, әлеуметтік топтарға кызмет еткен диалектаралыкдиалект аралық (не диалектіден тыс) сипатгасипатқа ие болған, оныноның әдеби сүрыпталғансұрыпталған және функционалды-стилИстилі" стикалык, аймактыкаймақтық түрлері болған деген түжырымдартұжырымдар бар.<br />
9 ІХ гғ. Турфан (ӀііығысШығыс Түркістан) жеріне көшіп келген сонсоң, үйғырларұйғырлар өз әдеби тілін жасаған. Ол бұрын үйгырларұйғырлар колданғаНқолданған руникалыкруникалық койне негізінде туған, сонымен бірге жергілікГӀтурфандыктардынжергілікті турфандықтардың сөйлеу тілінінтілінің элементтерін кабылдаған- Осылайшаосылайша түркі үйғыр тілі (к. Көне ұйғыр тілі) деп аталатын аралас күрылымдықұрылымды тіл пайда болған. В. Радловтын пікірінше. көне ұйғыр әдеби тілі 8—9ХІІІ—ІХ ғғ. арасында біржола калыптаскан. Көне ұйғыр тілі 11—12ХІ—ХІІ ғғ.-да мүсылмандыкмұсылмандық КараханидтерҚараханидтер мемлекетіне караған түркі халыктарынынхалыктарының әдеби тілі дамуына эсерәсер еткен.<br />
13ХІІІ-14ХІV ғғ.-да СырдариянынтөменгіСырдарияның бойындатөменгі ағысында (Хорезммен бірге) Алтын ОрлаОрда жерінде огызоғыз, кыпшак тайпаларынын тілдері негізінде Хорезм түркі әәдебиәдеби тілі калыптаскан. Орта ғасырдағы түркі әдеби тілдері тарихындағы ен маңыздысы — [[шағатай әдеби тілі]]. Көне түркі тілі бұлардан басқа [[Закавказья]], [[Кіші Азия]], Еділ бойы, Египет жерлерінде болған. БіракБірақ олар Орталык, [[Орта Азия]]- дағыдай бірынғай дәстүрмен байланысты емес. Көне түркі ескерт- кіштерінінескерткіштерінін бәрі бірдей көне түркі әдеби тілдерін білдірмейді, олардын ішінде кыпшақ сөйлеу тілі не диалектілері негізінде жазылған Кодекс куманикус (13—14 г.) сиякты ескерткіштер де бар.<br />
Көне түркі тілінде карапайым-түрмыстык мәтіндермен салыстырғанда [[әдеби]] үлгілердін моддығы көне түркілердін мемлекеттік кұрылымдарының даму денгейімен және жазбаша сауаттылығынын дәрежесі жоғары екендігімен байланысты.