Көне түркі тілі: Нұсқалар арасындағы айырмашылық
Content deleted Content added
ш →Тарихы |
|||
5-жол:
==Тарихы==
Көне түркі тілдері (орыс. Древнетюркские языки) — осы күнгі түркі тілдерінің арғы тегі болып саналатын көне тілдер. Көне түркі тілі қарым-қатынастық кызметін жоғалтқан, тек түркі халыктарынын жазба ескерткіштері тілдерін білдіретін шартты термин болып табылады. Олардын өмір сүрген уакыты да, тараған жерлері де кең. Руникалық жазулар шығыстағы Лена өзенінен бастап батыстағы Дунай өзеніне дейінгі жерлерден табылған. Көне түркі тілінін алғашкы түрлерінін бірі—Орхон, Енесей алқаптарынан табылған руникалық ескерткіштер тілі. Орхон жазуын тұңғыш рет [[1893]] ж. В. Томсен, [[1894]] ж. В. Радлов окыған. [[Руникалық көне оғыз тайпаларының тілі]] негізінде қалыптаскан. Ол әр түрлі этникалық, әлеуметтік топтарға кызмет еткен диалект аралық (не диалектіден тыс) сипатқа ие болған, оның әдеби сұрыпталған және функционалды-стилі" стикалык, аймақтық түрлері болған деген тұжырымдар бар.<br />
ХІІІ-ХІV ғғ.-да Сырдарияның төменгі ағысында (Хорезммен бірге) Алтын Орда жерінде оғыз, кыпшак тайпаларынын тілдері негізінде Хорезм түркі әдеби тілі калыптаскан. Орта ғасырдағы түркі әдеби тілдері тарихындағы ен маңыздысы — [[шағатай әдеби тілі]]. Көне түркі тілі бұлардан басқа [[Закавказья]], [[Кіші Азия]], Еділ бойы, Египет жерлерінде болған. Бірақ олар Орталык, [[Орта Азия]]- дағыдай бірынғай дәстүрмен байланысты емес. Көне түркі ескерткіштерінін бәрі бірдей көне түркі әдеби тілдерін білдірмейді, олардын ішінде кыпшақ сөйлеу тілі не диалектілері негізінде жазылған Кодекс куманикус (13—14 г.) сиякты ескерткіштер де бар.<br />
Көне түркі тілінде карапайым-түрмыстык мәтіндермен салыстырғанда [[әдеби]] үлгілердін моддығы көне түркілердін мемлекеттік кұрылымдарының даму денгейімен және жазбаша сауаттылығынын дәрежесі жоғары екендігімен байланысты.
|