Апатрид: Нұсқалар арасындағы айырмашылық
Content deleted Content added
Өңдеу түйіні жоқ |
Өңдеу түйіні жоқ |
||
1-жол:
'''Апатридтер''' - ''[грек, apatris (apatridos) - отансыз]'' - әлемнің ешбір елінің азаматтығы жоқ адамдар. Апатридтер кейде [[аполидтер]] деп те атайды. Апатридтер дәрежесі жекелеген адамдардың бір мемлекеттің азаматтығынан шығып немесе шығарылып, келесі бір мемлекеттің азаматтығын алып үлгермеген уақытта беріледі. Апатридтер өздері тұрып жатқан мемлекеттің заңдарына бағынады. Олар басқа бір мемлекеттің қамқорлығында болмайды. Олардың құқықтық мүмкіншіліктері шектелген. Мысалы оларда сайлау құқы жоқ.
Кейбір заңды түрде рәсімделмегендер [[босқын]]дар, бірақ барлық «саяси баспана сұраушылар» [[босқын]]дар емес, заңды түрде рәсімделмегендердің азаматтығы жоқ емес, бар, дегенмен азаматтығы жоқ адамдар, сондай-ақ [[босқын]] дар болып табылады. Көптеген азаматтығы жоқ адамдар, халықаралық шекараны ешқашан кесіп өтпеген.<ref>{{Cite book|title = Human Rights and Citizenship: The Need for Better Data and What to Do about It|last = Hovy|first = Bela|publisher = MIT Press|year = 2011|isbn = 9780262015271|location = Cambridge, Massachusetts, United States|url = https://books.google.com/books?id=KhejoCZ7alEC&pg=PA90|work = Children Without a State: A Global Human Rights Challenge|accessdate = 11 August 2014|editor-last = Bhabha|editor-first = Jacqueline|editor-link = Jacqueline Bhabha|page = 90|quote = People who reside in their country of birth, have never crossed a border, but have never had their birth registered by the state—the effectively stateless, in Jacqueline Bhabha's terminology—also resemble refugees in their relative rightlessness.}}</ref>
== Азаматтығы жоқ адам ==
Азаматтығы жоқ адам немесе апатрид, «кез келген мемлекеттің азаматы немесе ұлты ретінде қарастырылмайтын және оның заңнамасына бағынбайтын» адам. <ref>{{cite web|title=Convention relating to the Status of Stateless Persons|url=http://www.unhcr.org/refworld/docid/415c3cfb4.html}}</ref> Басқаша айтқанда, апатрид - азаматтығы жоқ немесе [[ұлтты]] жоқ адам. Елдің ішкі заңнамасында екі ұғымдардың арасында айырмашылық болуы мүмкін, дегенмен, халықаралық құқық мәселе ретінде, ұлттық және азаматтық ұғымдары үндес.
Бүкіл әлем бойынша азаматтығы жоқтық себептері көп.<ref>{{cite web|title=Statelessness|url=http://www.fmreview.org/statelessness|work=Forced Migration Review|publisher=Refugee Studies Centre}}</ref>Азаматтығы жоқтық, әлем елдерінің азаматтық туралы заңдарындағы жанжалдардың себебінен болуы мүмкін. Адамның ұлты әдетте екі режимнің бірінің жолымен сұралады не [[қан қағидаты]]мен(jus soli) немесе [[қан принципіне]](jus sanguinis) сәйкес. Қан қағидатына сәйкес адам қай мемлекет аумағында туылған болса, сол мемлекеттің азаматы болып табылады. Бұл Америкада таралған. Екінші жағынан қан принципі ұлты   арқылы анықталады, ол бойынша ұлты қандай болса, сол ұлт мемлекетінің азаматы болып табылады; - әдетте, бұл жағдайда, адамға ұлты ата-анасы арқылы беріледі. Бүгінде көптеген мемлекеттерде екі жүйеде қолданылады.
Көптеген мемлекеттерде, соған қарамастан бала дүниеге қайда келгенінен байланысты емес, ата-анасының ұлтының берілуі жолымен азаматтық алуға мүмкіндік береді, дегенмен, әлі күнге дейін көптеген елдерде балаларына анасының, яғни әйел азаматтығын беруге мүмкіндік бермейді. <ref>{{cite web|title=Remarks on Statelessness and Gender Discrimination|url=http://www.state.gov/g/176132.htm|publisher=US Department of State}}</ref>Әкесінің азаматтығы белгісіз, немесе азаматтығын алмағандығы балалардың азаматтығы жоқтыққа немесе апатридке әкелуі мүмкін. Алайда соңғы уақытта бұл мәселе, әлемнің кейбір бөліктерінде гендерлік бейтараптық пайдасына шешіліп келе жатыр. Сонымен қатар, [[Әйелдерге қатысты кемсітудің барлық нысандарын жою туралы конвенция]]сы<ref>{{cite web|title=Convention on the Elimination of All Forms of Discrimination against Women (CEDAW)|url=http://www.un.org/womenwatch/daw/cedaw/cedaw.htm}}</ref> азаматтық бер кезіне жыныстық кемсітушілікке тыйым салады.
Туған кезінде азаматтығы жоқтықты болдырмау үшін сол ел аумағында туған балаларға азаматтық бірден берілуін қамтамасыз ету маңызды шара, әйтпесе бала азаматтығы ала алмай қалуы мүмкін. Осы норма 1961 жылғы Азаматтығы жоқтықты қысқарту туралы Конвенцияда қарастырылған.<ref>{{cite web|title=Convention on the Reduction of Statelessness|url=http://legal.un.org/ilc/texts/instruments/english/conventions/6_1_1961.pdf}}</ref> It also appears in several regional human rights treaties, including the American Convention on Human Rights, the European Convention on Nationality, and the African Charter on the Rights and Welfare of the Child. This norm is implicit in the [[Convention on the Rights of the Child]].<ref>{{cite web|title=Convention on the Rights of the Child (CRC)|url=http://www2.ohchr.org/english/law/crc.htm}}</ref>
<ref>Саяси түсіндірме сөздік. – Алматы, 2007.
| |||