Құтадғу білік: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Content deleted Content added
ш clean up, replaced: Пайдаланған әдебиет → Дереккөздер using AWB
1-жол:
[[Сурет:Yusuf Has Hajib on 1000 som note.jpg|thumb|200px|right|Жүсіп Баласағын 1000 [[қырғыз сом]]ы банкнотасында.]]
'''«Құтадғу білік»''' (''Құтты білік'') — [[Баласағын, Жүсіп|Жүсіп БаласағынБаласағұни]] (Баласағұн) шығарған дидактикалық поэма.
 
Бұл [[көнетүркікөне түркі тілі]]нде жазылған, [[түркі халықтары|түркі тектес халықтардың]] ортақ қазынасы.
 
Көптеген зерттеушілер бұл поэманы саясат, мемлекет басқару, әскери іс жөніндегі философиялық трактат деп жүр. Шындығында да, бұл жалаң әдеби дүние емес. Бұл бүтін бір тарихи кезеңнің мінез құлқын бойына сіңірген, қоғамдық саяси, әлеуметтік бітімі қанық, моральдық этикалық, рухани қазынамыздың негізі, арқау боларлық дүние. Ондағы бүгінгі тілімізге, ой толғамымызға төркіндес, етене жақын орамдарды көргенде, [[қазақ әдебиеті]]нің солармен тікелей сабақтаса жалғасқан дидактикалық поэзия мен шешендік сөздердің, билердің орағытып, ой тастайтын кең тынысты толғамдарының дәстүрлі бірлігі «мен мұндалап» тұрады.
Жүсіп Баласағұнның мемлекетті басқару қағидалары мен принциптерін, елге билік жүргізудің ережелері мен тәртібін, қоғам мүшелерінің мінез-құлық және әдеп-ғұрып нормаларын жыр еткен этикалық-дидактикалық мазмұндағы көркем туындысы.
 
[[Баласағын, Жүсіп|Жүсіп БаласағынБаласағұни]] «Құтты білікті» [[1069]]—[[1070]] жж. [[БаласағынБаласағұн]] қаласында бастап, он сегіз айдың ішінде [[Қашқар]] қаласында аяқтаған. Қоғамдық әлеуметтік мәні терең, халықтың моральдық этикалық бағдарламасы іспеттес бұл еңбегін [[Қарахан мемлекеті]]нің сол кездегі билеушісі [[Табғаш Арслан хан Боғратегін]]ге тарту еткен.<ref>Отырар. Энциклопедия. – Алматы.
«Арыс» баспасы, 2005 ISBN 9965-17-272-2</ref>
 
'''Құтадғу Біліг''' <ref name="source1">“Қазақ Энциклопедиясы”</ref>– [[Жүсіп Баласағұни]]дың еңбегі. [[Түркия]] ғалымдары 1942–43 ж. «Құтадғу Білігтің» үш нұсқасын да [[Стамбұл]]дан үш томдық кітап етіп шығарды. [[Дастан]]ды зерттеу ісіне, әсіресе, түркі ғалымдары [[Р.Р.Арат]], [[М.Ф.Кепрюлд]] және [[А.Дильгар]], т.б. көп еңбек сіңірді. «Құтадғу Біліг» дастаны орта ғ-ларда бүкіл түркі әлеміне түсінікті болған [[Қарахан әулеті]] әулеті мемлекеті түріктерінің тілінде жазылған.
 
==Aудармашылар ==
Оны [[Қ.Каримов]] өзбек тіліне (1971), [[Н.Гребнев]] (1971) пен [[С.Иванов]] орыс тіліне (1983), [[А.Егеубаев]] қазақ тіліне (1986), бір топ аудармашылар ұйғыр тіліне ([[Пекин]], 1984) тәржіма жасады. [[Қарахан]] әулеті билік жүргізген дәуірде ұлан-ғайыр өлкені алып жатқан осы мемлекеттің басқару тәртібін белгілейтін ережелер, сондай-ақ қоғам мүшелерінің құқықтары мен міндеттерін айқындайтын тиісті заңдар жоқ еді.