Уикипедия

Беларусь: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Тарихын шолу
← Ескірек өңдемеЖаңарақ өңдеме →
Content deleted Content added
VisualWikitext
ш Madness Computer Беларусь бетін Қатысушы:Madness Computer бетіне жылжытты
Беттің барлық мағлұматын аластады
1-жол:
{{Мемлекет
|Қазақша атауы = Беларусь Республикасы
|Шынайы атауы = Рэспубліка Беларусь
|Атау септігі = Беларусь
|Елтаңба = Belarus coa.png
|Байрақ = Flag_of_Belarus.svg
|Ұраны =
|Әнұранның аты = Біз, беларустар
|Аудио = My Belarusy vocal.ogg
|Картада = Europe-Belarus.svg
|карта тақырыбы =
|Картада2 =
|lat_dir = N|lat_deg = 53|lat_min = 31|lat_sec = 0
|lon_dir = E|lon_deg = 28|lon_min = 46|lon_sec = 0
|region = BY
|CoordScale =
|Тілдері = [[Беларус тілі|Беларусша]], [[Орыс тілі|Орысша]]
|Мемлекеттік діні =
|Үкімет түрі = Унитарлы республика
|Құрылды =
|Тәуелсіздік күні = [[Желтоқсанның 26|26 желтоқсан]] [[1991]] жыл
|Тәуелсіздігін алды =
|Астанасы = [[Сурет:Coat of Arms of Minsk, Belarus.png|22px]] [[Минск]]
|Ірі қалалары = [[Минск]], [[Гомель]], [[Могилёв]], [[Витебск]], [[Гродно]], [[Брест]]
|Басшы қызметі = [[Беларусь Президенті|Президенті]]<br />[[Беларусь Премьер-министрі|Премьер-министрі]]
|Басшылары = [[Александр Григорьевич Лукашенко|Александр Лукашенко]]<br />[[Михаил Владимирович Мясникович|Михаил Мясникович]]<ref>[http://president.gov.by/press106787.html#doc БР Президентінің ресми сайты]</ref>
|Жер аумағы = 207 560
|Жер аумағы бойынша орны = 84-ші
|Судың үлесі = 4700 км²<ref>[https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/bo.html CIA, Belarus]</ref>
|Этнохороним =
|Жұрты = {{Құлдырау}} 9 466 000
|Халық саны бойынша орны = 87-ші
|Сарап жылы =
|Санақ бойынша халық саны =
|Санақ жылы = 2011
|Халық тығыздығы = 45,6
|Тығыздық бойынша орны =
|ЖІӨ (АҚТ) = 131,201 млрд<ref name=imf2>[http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2011/01/weodata/weorept.aspx?pr.x=64&pr.y=5&sy=2008&ey=2011&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=913&s=NGDPD,NGDPDPC,PPPGDP,PPPPC,LP&grp=0&a= Халықаралық валюта қоры, Belarus]</ref>
|ЖІӨ (АҚТ) сараптаған жылы = 2010
|ЖІӨ (АҚТ) орны = 60-шы
|Жан басына шаққандағы ЖІӨ (АҚТ) = 13 909<ref name="imf2" />
|Жан басына шаққандағы ЖІӨ (АҚТ) орны =
|ЖІӨ (номинал) = 54,713 млрд<ref name="imf2" />
|ЖІӨ (номинал) сараптаған жылы = 2010
|ЖІӨ (номинал)бойынша орны =
|Жан басына шаққандағы ЖІӨ (номинал) = 5 800<ref name="imf2" />
|Жан басына шаққандағы ЖІӨ (номинал) орны =
|АДИ = {{Өсім}} 0,756
|АДИ жылдық есебі = 2011
|АДИ бойынша орны = 65-шы
|АДИ деңгейі = <span style="color:#090;">жоғары</span>
|Әуе компаниясы =
|Валютасы = [[Беларус рублі|Рубль]]
|Интернет үйшігі = [[.by]]
|ISO = BLR
|Телефон коды = 375
|Уақыт белдеуі/Уақыт белдеулері = +3<ref>[http://naviny.by/rubrics/society/2011/09/16/ic_articles_116_175144/ Белорусы больше не будут переводить стрелки]</ref>
|Түсініктемелер =
<!-- |Тусыз және елтаңбасыз=* -->
<!-- |Әнұрансыз=* -->
}}
[[Сурет:Belarus provinces english.png|thumb| alt=A.| ''[[Әкімшілік аумағы]]''.]]
'''Беларусь Республикасы''' ({{lang-be|Рэспубліка Беларусь}}, {{lang-ru|Республика Беларусь}}) — [[Шығыс Еуропа]]дағы мемлекет. Жері көлемі — 207,6 мың км<sup>2</sup>. Халқы — 10 млн. 203 мың адам (1997). Негізгі халқы — белорустар (80%), бұған қоса орыстар (13,6%), поляктар (4,1%) тұрады. Астанасы — [[Минск]] (1,6 млн.). Ірі қалалары [[Брест]], [[Витебск]], [[Гомель]]. Әкімшілік басқарылуы тұрғысынан жағынан 6 облысқа бөлінеді. Мемлекеттік тілі — [[беларусь тілі]]. Орыс тілі мемлекеттік тілмен қатар жүреді. Діні — [[православие]] (70%). Ақшасы — [[рубль]]. Ұлттық мейрамы — 3 шілдедегі [[Республика күні]]. [[Мемлекет]] басшысы — [[президент]]. Жоғарғы заң шығарушы органы — екі палаталы [[парламент]] (Ұлттық жиналыс). Ол төменгі (өкілдер кеңесі) және жоғарғы (Республика Кеңесі) палаталарынан тұрады.
 
== Әкімшілік аумағы жағынан бөлінуі ==
{| class="wikitable sortable" style="text-align: center;" width="65%"
|+ Беларусь Республикасының облыстары
! <center>Облыс</center>
! <small>Почта<br />индексі</small>
! <center>Құрылған<br />күні</center>
! <center>Халқы</center>
! <center>Әкімшілік орталығы</center>
|-
| [[Брест облысы]]
| align=center | 224000
| <span style="display:none">18900703</span>[[4 желтоқсан]] [[1939]]
| align=right | <span style="display:none">0</span>1 401 000
| [[Брест]]
|-
| [[Витебск облысы]]
| align=center | 210000
| <span style="display:none">18461228</span>[[15 қаңтар]] [[1938]]
| align=right | <span style="display:none">0</span>1 231 000
| [[Витебск]]
|-
| [[Гомель облысы]]
| align=center | 246000
| <span style="display:none">18191214</span>[[15 қаңтар]] [[1938]]
| align=right | <span style="display:none">0</span>1 464 500
| [[Гомель]]
|-
| [[Гродно облысы]]
| align=center | 230000
| <span style="display:none">19590103</span>[[20 қыркүйек]] [[1944]]
| align=right | <span style="display:none">00 </span>1 072 000
| [[Гродно]]
|-
| [[Могилёв облысы]]
| align=center | 212000
| <span style="display:none">19120214</span>[[15 қаңтар]] [[1938]]
| align=right | <span style="display:none">0</span>1 095 000
| [[Могилёв]]
|-
| [[Минск облысы]]
| align=center | 220000
| <span style="display:none">18360615</span>[[15 қаңтар]] [[1938]]
| align=right | <span style="display:none">0</span>1 422 000
| [[Минск]]
|}
 
== Тарихы ==
Қазіргі Беларусь жеріне адамдар қола дәуірінен бастап қоныстанған.
* ІІ-V ғасырларда аталған өңірге [[Днепр]] бойынан [[славяндар]] келе бастайды.
* ІХ ғасырда жергілікті тайпалар соларға сіңісіп кетеді. Осы кездерде славяндардың 3 ірі тайпа бірлестігі қалыптасады: Полесье мен Орталық өңірде дреговичтер, [[Сож өзені]] алабына радимичтер, [[Батыс Двина]] бойы мен Днепрдің жоғарғы жағына [[кривичтер]] қоныстанған. ІХ ғасырда [[Киев Русі]]нің құрылуына байланысты Беларусь жері бірте-бірте соның құрамына енеді.
* ІХ-ХІ ғасырларда егіншілік кең тарап, [[мал шаруашылығы]] дамыды, [[қолөнер]] кәсібі өркендеді. Киев Русінің ыдырауы салдарынан бірнеше ұсақ князьдіктер пайда болды. Оларды ХІІІ ғасырдың 2-жартысында [[Ұлы Литва]] князьдігі түгелдей қосып алады.
* ХІV ғасырдың аяқ кезінен бастап кейбір қалалар (Брест, Гродно, Минск, Могилев) өзін-өзі билеу құқын алады. Беларусь көпестері Ресей мен Батыс Еуропа арасында зор көлемде делдалдық сауда жүргізе бастады. ХІV ғасырдың аяғында Тевтон ордені шабуылы күшейгендіктен, 1385 жылы Польша мен Литва арасында Крево униясы жасалынды. Орден әскері талқандалғаннан кейін (қара Грюнвальд шайқасы) 1413 жылы [[поляктар]] мен [[литвандар]] арасында жаңа уния (Городельск) жасалынады. Бұл келісім бойынша Ұлы Литва князьдігінің дербестігі сақталады, бірақ поляк королі оның үстінен қарайтын болады. Литва князьдігінің Ливон соғысында (1558-1583) Ресейден соққы алуы оны Польшамен бірігуге мәжбүр етті.
* 1569 жылы Люблин униясы бойынша Ұлы Литва князьдігі мен Польша корольдігі бірігіп, [[Речь Посполитая]] мемлекетін құрды. Осы кезден мектептер мен шіркеулерде поляк тілі беларусь тілін ығыстырып, котолик діні енгізіле бастады.
* 1648 жылы басталған Украинадағы ұлт-азаттық қозғалыс Беларусьті де қамтыды.
* ХVІІІ ғасырдан бастап поляктарға қарсы ұлт-азаттық қозғалыс онан әрі күшейіп кетеді. Речь Посполитаяны үш рет бөлісудің нәтижесінде (1772, 1793, 1795) Беларусь жерлері Ресейге өтті. ХІХ ғасырдан бастап Беларусьтің экономикалық дамуы тездетілді. Теміржолдар салынып, зауыт, фабрикалар көбейді. [[І дүниежүзілік соғыс]] (1914-18) кезінде Беларусь жерінде соғыс қимылдары болып, бүліншілікке ұшырады.
* 1917 жылы Ақпан төңкерісінен кейін 1917 жылы шілдеде құрылған Белорус радасы тәуелсіз мемлекет болу жолында күрес жүргізеді.
Олар 1918 жылы ақпанның 19-ынан 20-сына қараған түні [[Поляк]] легиондары корпусымен бірігіп, Минск қаласын басып алады да, Беларусь Халық Республикасын құрады. 1919 жылы қаңтарда бұл үкіметті [[Қызыл Армия]] жасақтары құлатты. Оның орнына 1919 жылы 1 қаңтарда Белоруссия Кеңестік Социалистік Республикасы (БКСР) құрылып, 1922 жылы 30 желтоқсанда [[КСРО]] құрамына енеді. Молотов — Рибентроп келісімі бойынша 1939 жылы қараша айында БКСР Батыс Белоруссиямен қосылып, аумағы ұлғаяды.
[[Сурет:BrestFortress7.JPG|left|thumb| alt=A.| ''[[Брест қамалы]]''.]]
ІІ дүниежүзілік соғыс кезінде Беларусь жері тағы да неміс әскерлерінің қоластында қалып, зор ауыртпалықтарға ұшырады. Соғыстан кейін қираған шаруашылықты қалпына келтіру жұмыстары жүргізіледі, өнеркәсіптің жаңа салалары (автомобиль, кеме, трактор жасау, т.б.) құрылады. Экономикасы дамиды. Ауылшаруашылығы өнімдері де артты. Ағаш өңдейтін, қағаз жасайтын кәсіпорындар ашылды.
* 1990 жылы Беларусь Жоғарғы Кеңесі елдің тәуелсіздігін жариялады.
* 1991 жылы 8 желтоқсандағы Беловеж келісімінен кейін Кеңес Одағы таратылып, Беларусь толық тәуелсіздік алды.
* 1994 жылы 10 шілдеде алғашқы президенті болып А.Г. Лукашенко сайланады. Беларусь Қазақстан тәуелсіздігін 1991 жылы таныды. Екі ел арасында экономикалық, кедендік және мәдени келісімдер жасалынып, достық қарым-қатынас орнаған. Беларусь Кеден одағына, БҰҰ-на, ТМД-ға мүше. Ресей Федерациясымен Беларусь арасында қол қойылған (1999, желтоқсан) шартқа сәйкес жаңа одақтық келісім жасалынды. Беларусьта ''химия өнеркәсібі, [[автомобиль]] және [[трактор]] жасау, қорғаныс өнеркәсіп кешендері, электр бұйымдарын шығару, ет-сүт, ауылшаруашылығы'' және т.б. өндіріс салалары дамыған. Республикада ''[[қалий]], [[тұз]], [[көмір]], [[мұнай]], [[темір]], [[фосфорит]]'' кен орындары бар.
* ХХ ғасырдың 90-жылдары ел экономикасы дағдарысқа ұшырап, жалпы ішкі өнім 10 жыл ішінде 12%-ке төмендеп кетті. Экономикалық құрылымындағы мемлекеттік емес салалардың үлесі экономикада 34%, (1998), ал шеттен тартылған инвестиция мөлшері 6,5% (1997). Негізінен Кеден одағы елдеріне (Ресей, [[Қазақстан]], [[Қырғызстан]], [[Тәжікстан) жүк тасушы автомобильдер, тракторлар, тоңазытқыштар, кір жуатын машиналар және т.б. электр бұйымдары, химия және ет-сүт өнімдерін экспортқа шығарады. Елде жылу-электр ресурстары (мұнай, табиғи газ, таскөмір) мүлдем жеткіліксіз болғандықтан, отындық шикізатты шеттен, соның ішінде 60%-дан астамын Ресейден әкелуге мәжбүр. Бұған қоса қара және түсті металлургия, халық тұтынатын тауарлар, ағаш өнімдері, цемент шеттен әкелінеді. Экономикалық байланыстардың үзілуі, жылу-электр ресурстарына бағаның көтерілуі ел экономикасын аса қиын жағдайда қалдырды. Дегенмен ұсақ өндіріс салаларында 900 шетелдік және 2000-нан аса бірлескен кәсіпорындар (негізінен Польша, ГФР, АҚШ фирмалары) жұмыс істейді. Негізгі сауда серіктестері: Ресей, [[Украина]], Польша, [[Германия]] елдері.
 
== Географиясы ==
[[Сурет:Strusta Lake - Panorama.jpg|left|thumb| alt=A.| ''Витебск облысындағы Струсто өзені''.]]
Беларусь Республикасы солтүстік-батысында Литва және Латвия мемлекеттерімен, шығысында Ресеймен, оңтүстігінде Украинамен, ал батысында Польшамен шектеседі. Беларусь [[Шығыс Еуропа]] жазығында [[Днепр]], [[Батыс Двина]] мен [[Неман]] өзендерінің аңғарларын алып жатыр. Жерінің басым бөлігі теңіз деңгейінен 100—200 м ғана биік. Климаты қоңыржай континенттік. Қысы аса суық емес, ылғалды; жазы салқын, жаңбырлы. Жауын-шашынның жылдық мөлшері 600 — 700 мм. Батпақ жиі кездеседі. Басты өзендері: Днепр (салалары Припять, Сож, Березина), Батыс Двина, Неман (саласы — Вилия). Жерінің 33%-і орман болып келеді. Ормансыз жерлері — шалғын, жайылым. Хайуанаттардан ''зубр, елік, тиін, түлкі, қоян'', т.б. мекендейді. [[Березина қорығы]] мен [[Беловеж нуы]] сирек кездесетін аңдардың көбеюіне септігін тигізуде.
 
== Табиғаты және табиғат ресурстары==
Беларусь аумағы Ежелгі Орыс платформасы негізінде қалыптасқан жазықтар алып жатыр. Батпақты сипат алатын ойпаттардың ең ірісі оңтүстікте орналасқан - Беларусь [[полесье]]сі. Ел аумағы батыстан шығысқа кесіп өтетін салыстырмалы түрде биік [[қыраттар]] мен [[жалдар]] жүйесін жалпы атпен [[Беларусь жалы]] деп атайды. Ел аумағында ең биік бөлігі болып саналатын [[Минск қыраты]] (345м) солтүстіктен батысқа қарай орналасқан. Жер бедерінің тегіс болуы Беларусь аумағын ауыл шаруашылық мақсатта пайдалану мүмкіндігін арттырғанмен, [[батпақтар]]дың көп болуы қосымша [[мелиорация]]лық шаралар жүргізуге қажет етеді.
Ежелгі [[платформа]] шегінде жатуы минералды шикізат құрамында да әсер еткен. [[Солигорск]] маңында [[калий тұздарының]] дүние жүзіндегі ең ірі кен орындарының бірі (барланған қоры 42 млрд т.) орналасқан. [[Мозырь]], [[Давыдов]] кен орындарында [[ас тұзының]] едәуір мол қоры бар. Ел аумағында құрылыс материалдары ([[cаз балшық]]тар мен [[құмдар]], [[қиыршық тастар]], [[құрылыс тастары]], [[цемент]] және [[шыны шикізаты]]) да мол.
 
Беларусь жеріне [[қоңыржай]] континентті климаты тән. Ел аумағында климат көрсеткіштері үлкен айырма жасамайды. Қыс кезінде ауа райының кенеттен құбылуы жиі байқалады. Қаңтардың орташа температурасы -5-тан -8 градусқа дейін өзгеріс жасайды. Жазы қоңыр салқын, жаңбырлы, әдетте, шілденің орташа температурасы +15 градустан жоғары болады. Бұлтты, бұлыңғыр, күндер саны басым, жауын-шашынның жылдық мөлшері 500-700 мм шамасында. Ауыл шаруашылығын жүргізуде ылғал мөлшері жеткілікті болғанымен, кейбір дақылдарды өсіруге жылу жетпейді.
 
Беларусь арқылы [[Днепр]] мен оның салалары: [[Припять]], [[Березина]] және [[Неман]], [[Батыс Двина]], [[Батыс Буг]] өзендері ағады. Жазықтан ағатындықтан ағысы баяу болатын бұл өзендер сол сулы келеді. Елде жалпы саны 4 мыңнан асатын ірілі-ұсақты көлдер бар. Көлдер әсіресе солтүстікте көп, елдің бұл бөлігін [[Поозерье]] деп атайды. Елдегі ең ірі көл [[Нарочь көлі]], оның ауданы 80 км.кв., тереңдігі - 25м. Ішкі сулар, негізінен, елді мекендерді сумен қамтамасыз етеді. Батпақтар Беларусь жерінің 20 пайызын алып жатыр.
Елдің солтүстігінде шымды [[күлгін топырақта]] [[шыршалы ормандар]], орталық бөлігінде құмды топырағында [[қарағайлар]] өседі. Жалпы алғанда, ормандар ел аумағының үштен бір бөлігін алады. Елдің [[Польшамен]] шекарасында [[Беловеж нуы]] созылып жатыр. Мұнда жасы жүзден асқан алып қарағайлар өседі және орман зонасының көптеген жануарлары мекендейді.
 
Беларусь жерінің қайталанбас табиғатын сақтап қалу мақсатында [[Беловеж]] ұлттық саябағы, [[Березин]], [[Припять]] және [[Полесье]] қорықтары ұйымдастырылған. Полесье радиациялық-экологиялық қорығы шекаралас [[Украинаның]] [[Чернобыль]] [[АЭС]]-індегі жойқын апаттан кейін, радиоактивті ластанудың табиғи ортаға қалай әсер ететінін арнайы зерттеу мақсатында құрылған. Жалпы Беларусь жеріндегі мыңдаған [[гектар]] ауыл шаруашылықты алқаптар радиациялық жағынан қауіпті аудандар табылады.
 
== Экономикасы ==
 
== Көлік жүйесі ==
 
== Халқы ==
2004 жылдың соңына қарай Беларусь халқының саны 9,8 млн адамға жетті. Беларусь Республикасы - [[ТМД]] елдері арасында халықының саны өте баяу өсіп келе жатқан елдердің бірі. Табиғи өсу 2000 жылы - 0,5%-ды құрады, яғни ел бойынша туудың орташа көрсеткіші - 9‰, ал өлім 14‰ шамасында болды. Қазіргі кезде ауыл мен қаланың демографиялық көрсеткіші үлкен айырма жасап оыр. Қалада туу 12‰ болса, ауылды жерде бұл көрсеткіш - 8‰. Өлім тиісінше 9‰ және 18‰ болды. Беларусь тұрғындарының өмір сүру ұзақтығы - 68 жас. Халық санының өзгеруіне көші-қон да елеулі түрде әсер етеді. Жалпы алғанда, Беларусь жерінен көшіп кекендер санынан көшіп келгендер саны әлдеқайда артық.
 
== Білімі ==
 
== Денсаулық сақтау ==
 
== Ғылымы ==
 
== Мәдениеті ==
 
=== Әдебиеті ===
[[Сурет:Wincenty Dunin-Marcinkiewicz 2.jpg|thumb| alt=A.| ''Беларусь жазушысы В.И. Дунин-Марцинкевич''.]]
Беларусь жазба әдебиетінің тарихы Киев Русі дәуірінен басталады.
* 14 — 16 ғасырларда Беларусь Ұлы Литва князьдігі құрамында болған кезде беларусь тілі мемлекеттік тіл болды, дипломатиялық қарым-қатынаста, сот және басқару орындарында пайдаланылды, сонымен бірге беларусь тілінде “Литванметрикасы” (Ұлы Литва князьдігінің Статуты) сияқты жазбалар көшірілді.
* 16 ғасырда гуманист, ағартушы [[Франциск (Георгий) Скорина]] тұңғыш рет Беларусь жерінде кітап басып шығаруды қолға алды.
* 1696 ж. Польша сеймі мекемелерде, мектептерде беларусь тілін пайдалануға тыйым салды, бұл тілде кітап басып шығару тоқталды. Осыдан кейін Беларусь халқының азаттығын аңсаған авторсыз өлеңдер, интермедиялар, мектеп театрларына арналған драмалар шыға бастады, бірақ оларда халық ауыз әдебиетінің сарыны басым болды.
* 18 ғасырдың аяғында Беларусьтің Ресейге қосылуы жаңа әдебиеттің дамуына қолайлы жағдай жасады.
* 19 ғасырдың 1-жартысында езілген халықтың мұң-шерін жырлаған ''“Энеида сыры”'', ''“Парнасқа шыққан Тарас”'' тәрізді шығармалар жарық көрді. Алайда Ресей патшасының отаршылық саясаты Беларусь мәдениетінің өркендеуіне едәуір бөгет жасады. Беларусь тілінде сөйлегендер, шығарма жазғандар қуғынға ұшырады, сондықтан ақын, жазушылар өз туындыларын қолжазба түрінде таратуға мәжбүр болды. Бұлардың көбі жоғалып кетті. Тек [[Багрим|П. Багримнің]] ''“Ойна, ойна, жас жеткіншек”'' (1829) атты жалғыз ғана өлеңі сақталған.
* 19 ғасырдың аяқ шенінде сыншыл реализм бағытындағы шығармалар туа бастады. Беларусь әдебиетінің бұл кезеңдердегі дамуына [[Дунин-Марцинкевич|В.И. Дунин-Марцинкевич]] (1807 — 1884) елеулі үлес қосты. Кейінірек [[Богушевич|Ф. Богушевичтің]] (1840 — 1900), [[Лучина|Я. Лучинаның]] (И. Неслуховский, 1851 — 1897), [[Гуринович|А. Гуриновичтің]] (1869 — 1894), [[А. Абуховичтің]] (1840 — 1905) өлең-жырлары, поэмалары жарық көріп, әдебиетті өркендетуде үлкен рөл атқарды.
* 1905 жылғы демократиялық қозғалыс Беларусь әдебиетінің жаңа қарқынмен дамуына қолайлы жағдай жасады. Халықтың азаттыққа ұмтылуы, ой-сананың өсуі Я.Купала, Я. Колас, Тетка (А. Пашкевич, 1876 — 1916) шығармаларынан айқын көрінді. Әсіресе, Пашкевичтің ''“Азаттыққа аттаныс”'', ''“Беларусь скрипкасы”'' (1906) атты жинақтары — азаттық рухындағы туындылар. [[Купала]] мен [[Колас]] шын мәніндегі халық ақындары ретінде өздерінің көптеген өлең-жырларында, кітаптарында халықтың мұң-зарын, азаттыққа ұмтылысын суреттеді.
Қазан төңкерісінен кейін Беларусь әдебиеті идеологиялық қысымға қарамастан қарқынды дамыды.
* 1939 ж. елдің батыс және шығыс бөліктерінің қосылуы нәтижесінде М. Танк, Ф. Пестрак, А. Кулешов, П.Панченко, Э. Огнецвет, А.Русак сияқты таланттар ұлттық әдебиеттің ірі өкілдеріне айналды.
 
Ұлы Отан соғысынан кейінгі дәуірде Беларусь әдебиеті жаңа қарқынмен дамыды. И. Шамякин, И. Мележ, Я. Брыль, В. Быков, Р.Бородулин, т.б. көптеген ақын-жазушылардың романдары мен повестері, өлеңдері мен поэмалары Беларусь әдебиетін жаңа биікке көтерді. Әдебиеттану мен әдеби сын саласынан А. Адамовичтің, С. Александровичтің, В. Борисенконың, т.б. еңбектері танымал болды. Б. жазушылары мен ақындарының шығармалары бұрынғы КСРО халықтарының және шет ел тілдеріне аударылып, дүниежүзілік әдебиет қорынан берік орын алды. Қазақ оқырмандарына Купала, Колас, Бровка, Танк, Шамякин, Мележ, Брыль, Быков сияқты дарынды ақын-жазушылар туындылары жақсы таныс.
 
=== Өнері ===
Беларусьтің Киев Русі дәуірінен жеткен сәулет өнерінің ескерткіштері — [[София соборы]], Полоцкідегі [[Спасс-Евфросиньевская шіркеуі]], Витебскідегі [[Благовещенск]] және Гроднодағы [[Коложск]] шіркеулері. 17 ғасырда Ресейде ''“беларусь өрнегі”'' деп аталатын беларусь суретшілерінің әдісі кең тарады. Беларусьтің бейнелеу өнері 18 ғасырға дейін бірыңғай діни сипатта дамыды. Бұл саладағы алғашқы шынайы өмірлік материалды арқау еткен туынды — белгісіз автордың ''“Слуцкілік князь Олельковичтердің портреті”'' деген шығармасы (17 ғасырдың соңы мен 18 ғасырдың басы). Ресейге қосылған кезден бастап (18 ғасыр). Беларусь өнері мен мәдениеті жаңа бағытта дамыды. [[Санкт-Петербург]] Көркемсурет академиясы мен Мәскеу сурет училищесінен білім алған Беларусь суретшілері [[Хруцкий|И.Т. Хруцкий]], [[Зарянко|С.К. Зарянко]], мүсінші [[Васютинский|А.А. Васютинский]], т.б. Беларусь бейнелеу өнерін жаңа биікке көтерді.
Қазан төңкерісінен кейін Беларусь мәдениеті мен өнеріне түбегейлі өзгерістер еніп, кәсіби өнер мен халық шығармашылығының қабыса дамуына жол салынды.
[[Сурет:Belarus-Homel-Regional Drama Theater.jpg|thumb| alt=A.| ''Беларусь драма театры''.]]
* 1918 ж. ашылған Витебск көркемсурет мектебі 1923 ж. Көркемсурет техникумы болып қайта құрылды.
* 1925 ж. алғашқы сурет көрмесінен кейін Беларусь суретшілер бірлестігі ұйымдастырылды. 1935 ж. Сәулетшілер одағы,
* 1938 ж. Суретшілер одағы құрылды.
* 1939 ж. Мемлекеттік сурет галереясы ашылды. Портреттік бюст жанры дамыды. Бұл кезеңде суретшілер И.О. Ахремчин, К.М. Космачев, М.А. Керзин, т.б. жемісті еңбек етті. Кеңес Одағы кезінде кескіндеуші В.К.Цвирно, А.П. Суховерхов, А.Д. Шибнев; графиктер С.И. Селиханов, Л.Н. Гумилевский; театр суретшілері Е.Г. Чемодуров, П.В. Маслеников, т.б. есімдері танымал болды. Беларусьтердің дәстүрлі әндері лирикалық әуен де келеді. Халықтың музыкалық фольклорынан төңкерісшіл және партизан әндері кең орын алған. Күлкілі әндері мен би әуездері (“Лявониха”, “Юрогка”, “Бульба”, “Крыжачок”) өткір мысқылымен ерекшеленеді. Халық саз аспаптары: [[цимбалы]], [[жалейка]], [[бубен]], [[скрипка]], [[дудна]], т.б. Қуыршақ театрының ойындары мен халық драмалары музыкалық сүйемелмен қойылған. Беларусьтің кәсіби музыкасы Кеңес одағы тұсында туып, қалыптасты.
# 1924 ж. Минскіде музыкалық техникум,
# 1932 ж. консерватория,
# 1933 ж. Беларусь опера және балет театры,
# 1937 ж. Беларусь филармониясы ашылды.
* 1940 ж. Г.Р. Ширманың жетекшілігімен Беларусь ән-би ансамблі ұйымдастырылды. Осы ансамбль негізінде 1955 ж. Мемлекеттік хор капелласы құрылды. Ұлттық опера репертуарын жасаушы композиторлар: Н.И. Аладов, Е.К. Тикоцкий, А.В. Богатырев, т.б. Беларусь опера өнерінің дамуына үлкен үлес қосқан әншілер — Л.П. Александровская, Т.Н. Нижниковка, Л.Ф. Алексеевка, т.б. Беларусь халқының ежелгі әдет-ғұрыптары мен ойын-сауықтары халық драмасының өркендеп, өсуіне, театрдың туып қалыптасуына игі әсер еткен.
[[Сурет:Theatre of Kupala, Minsk.JPG|left|thumb| alt=A.| ''Минсктегі Купала театры''.]]
16 ғасырдан бастап халықтық қуыршақ театры — батлейка кең өріс алды.
17 ғасырда діни оқу орындары жанынан мектеп театрлары ұйымдастырылып, ойын-сауықтар көрсетіп отырды.
18 ғасырдың соңына қарай жеке меншік театрлар,
19 ғасырдың орта шенінде әуесқойлар театрлары құрыла бастады. Осындай әуесқойлар театрының бірін Беларусь халқының алғашқы драматургы Дунин-Марцинкевич басқарды.
 
1905 ж. актер әрі рижессер И.П. Буйницкийдің жетекшілігімен кәсіби көшпелі театр құрылды. Купала мен Коластың драматургиясы Беларусьтің ұлттық театрының қалыптасып, өсуінде үлкен рөл атқарды. Я.Купала атындағы драма театры (1920, Минск), Я. Колас атындындағы драма театры (1926, Витебск), 3-Беларусь драма театры (1932), т.б. театрлар құрылғаннан кейін олардың өнер биігіне көтерілу жолдарында Г.П. Глебов, П.С. Молчанов, т.б. белгілі актерлар мен режиссерлер тарихи тақырып пен ұлттық фольклор негізінде жазылған Е.А. Мирович, Е.С. Романов, т.б-дың пьесаларын қойды. 20 ғасырдың 40—50-жылдарынан бастап олардың сахналарында классикалық туындылар қойылды. Қазіргі Беларусь — кино өнері мен ұлттық теледидары, ғылымы мен оқу-ағарту жүйесі жоғары дәрежеде дамыған мемлекет.<ref name="source1">«Қазақстан»: Ұлттық энцклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «[[Қазақ энциклопедиясы]]» Бас редакциясы, 1998 жыл, ISBN 5-89800-123-9, II том</ref>
 
== Діні ==
 
== Мерекелері ==
 
== Қарулы күштері ==
 
== Тағы қараңыз ==
 
== Дереккөздер ==
<references/>
 
== Сыртқы сілтемелер ==
{{NavigationBox
|Title = Беларуссия
|List =
{{Еуропа елдері}}
{{Славян тілдес елдер}}
}}
{{NavigationBox
|Title = Халықаралық ұйымдар
|List =
{{Еуразия Экономикалық Қауымдастығы}}
{{ТМД}}
{{Шанхай Ынтымақтастық Ұйымы}}
}}
 
[[Санат:Беларусь]]
[[Санат:Мұхитпен шектеспейтін елдер]]
[[Санат:1991 жылы тәуелсіздігін жариялаған мемлекеттер]]
 
{{Link FA|en}}
{{Link FA|hr}}
{{Link GA|es}}
«https://kk.wikipedia.org/wiki/Беларусь» бетінен алынған