Іле: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Content deleted Content added
Өңдеу түйіні жоқ
Өңдеу түйіні жоқ
26-жол:
|m_lon_dir = E|m_lon_deg = 74|m_lon_min = 8|m_lon_sec = 0
|еңістігі = 3,7 – 4,5
|ел ={{KZ}} [[Қазақстан]]{{flagicon|People's менRepublic of China}} [[Қытай Халық Республикасы|Қытай]]
|аймақ = [[Алматы облысы]], [[ҚХР|ҚХР-дың]] [[Шыңжаң Ұйғыр автономиялық ауданы|Шыңжаң-Ұйғыр автономдық ауданы]]
|commons = Ili River
}}
'''Іле''' — [[Балқаш]] көлі алабындағы өзен. Қазақстанның [[Алматы облысы|Алматы облысында]] және [[ҚХР|ҚХР-дың]] [[Шыңжаң]]-Ұйғыр автономиялық аудан аумағында, Орталық [[Тянь-Шань]] тауларынан (Тәңіртаудан) бастау алатын [[Текес]] пен [[Күнес]] және [[Қас]] өзендерінің қосылуынан пайда болып, Балқаш көліне құяды.
 
==Географиялық орны ==
== Географиясы ==
'''Іле''' — [[Балқаш]] көлі алабындағы өзен. Қазақстанның [[Алматы облысы|Алматы облысында]] және [[ҚХР|ҚХР-дың]] [[Шыңжаң Ұйғыр автономиялық ауданы|Шыңжаң-Ұйғыр автономдық ауданы]]нда.
Ұзындығы 1001 км (Текес саласымен 1439 км), Қазақстан аумағында 815 км. Су жиналатын алабы 140000 км², Қазақстан аумағында 77400 км². Жоғарғы бөлігі таулық сипатта. Оң саласы Қас өзені құйғаннан кейін аңғары кеңейеді. Қапшағай қаласына дейін Іле жағасы аласа, кең аңғармен ағады, жайылмаларының кей жерлері батпақтанады. [[Қапшағай]] шатқалы тұсында өзен арнасы бөгеліп, [[Қапшағай бөгені]] салынған. Төменіректе Күрті өзені құйғаннан кейін аңғары едәуір кеңейіп, [[Сарыесікатырау]] және [[Тауқұм]] аралығымен ағады. Ірі салалары: [[Түрген]], [[Талғар]], [[Қаскелең өзені‎|Қаскелең]], [[Күрті]], [[Шілік]], [[Шарын]], [[Үсек]] (Өсек), [[Қорғас]]. Балқаш ауданында өзеннен [[Шетбақанас]], [[Ортабақанас]], [[Нарынбақанас]] атты ежелгі құрғақ арналары тарамданады. Сағасынан 340 км жерде Іле салаланып, үлкен атырау құрайды. Оның ұзындығы 130 км, енді жері 100 км-ге дейін, ауданы 9000 км². Іле өзені мұздық, жауын-шашын, жер асты суларымен толығады.
Ұзындығы 1001 км (Текес саласымен 1439 км), Қазақстан аумағында 815 км. Су жиналатын алабы 140000 км², Қазақстан аумағында 77400 км². Жоғарғы бөлігі таулық сипатта.
 
==Бастауы ==
'''Іле''' — [[Балқаш]] көлі алабындағы өзен. Қазақстанның [[Алматы облысы|Алматы облысында]] және [[ҚХР|ҚХР-дың]] [[Шыңжаң]]-Ұйғыр автономиялық аудан аумағында, Орталық [[Тянь-Шань]] тауларынан (Тәңіртаудан) бастау алатын [[Текес]] пен [[Күнес]] және [[Қас]] өзендерінің қосылуынан пайда болып, Балқаш көліне құяды.
 
== Гидрологиясы ==
Ұзындығы 1001 км (Текес саласымен 1439 км), Қазақстан аумағында 815 км. Су жиналатын алабы 140000 км², Қазақстан аумағында 77400 км². Жоғарғы бөлігі таулық сипатта. Оң саласы Қас өзені құйғаннан кейін аңғары кеңейеді. Қапшағай қаласына дейін Іле жағасы аласа, кең аңғармен ағады, жайылмаларының кей жерлері батпақтанады. [[Қапшағай]] шатқалы тұсында өзен арнасы бөгеліп, [[Қапшағай бөгені]] салынған. Төменіректе Күрті өзені құйғаннан кейін аңғары едәуір кеңейіп, [[Сарыесікатырау]] және [[Тауқұм]] аралығымен ағады. Ірі салалары: [[Түрген]], [[Талғар]], [[Қаскелең өзені‎|Қаскелең]], [[Күрті]], [[Шілік]], [[Шарын]], [[Үсек]] (Өсек), [[Қорғас]]. Балқаш ауданында өзеннен [[Шетбақанас]], [[Ортабақанас]], [[Нарынбақанас]] атты ежелгі құрғақ арналары тарамданады. Сағасынан 340 км жерде Іле салаланып, үлкен атырау құрайды. Оның ұзындығы 130 км, енді жері 100 км-ге дейін, ауданы 9000 км². Іле өзені мұздық, жауын-шашын, жер асты суларымен толығады.
 
Су ресурстарының шамамен 30%-ы [[Қазақстан]], 70%-ы [[Қытай]] аумағында қалыптасады. Көп жылдық орташа ағымы Қайырған бекетінде (шекара тұсында) жылына 12,35 км³, Балқашқа құятыны 11,85 км³. Суының минералдығы 286 мг/л-ден 877 мг/л-ге дейін (шекара маңында) өзгереді, атырау басында (Үшжарма) – 320 – 345 мг/л.
Line 39 ⟶ 45:
== Қолданылуы ==
Іленің және оның салаларының суы негізінен суармалы егіншілікке (3,7 – 4,5 км³/жыл), өнеркәсіптік-коммуналдық қажеттіліктерге (200 – 500 млн. м³/жыл), гидроэнергетикаға пайдаланылады. Балыққа бай, атырауында ондатра ауланады. [[Құлжа]] қ-нан төмен (Қытайда) кеме жүзеді. Қазақстан аумағында [[Бақанас]] а-на дейін тұрақты кеме қатынасы бар. Арнасы көп жерінде қамысты, тоғайлы.<ref>Қазақ Энциклопедиясы, 9 том</ref>
 
[[Жетісу]] өзендерінің бірі болып саналанады. Іле өзенінде [[Қапшағай]] су қоймасы орналасқан.
 
== Салалар ==
Ірі салалары:[[Қаш]], [[Түрген]], [[Талғар]], [[Қаскелең өзені‎|Қаскелең]], [[Күрті]], [[Шілік]], [[Шарын]], [[Үсек]] (Өсек), [[Қорғас]]. Балқаш ауданында өзеннен [[Шетбақанас]], [[Ортабақанас]], [[Нарынбақанас]] атты ежелгі құрғақ арналары тарамданады.
Ірі салалары: [[Шарын]], [[Қаш]]
 
== Елді мекендер ==
«https://kk.wikipedia.org/wiki/Іле» бетінен алынған