Пётр Ильич Чайковский: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

 

Алғашында Құқықтану училищесінде (1850 — 59) оқып, оны бітіргеннен кейін Заң министрлігінде (1859 — 63) лауазымды қызмет атқарды. Бірақ музыкаға деген шексіз ынтызарлық оны орыс музыка қоғамының музыка класына (1861 — 62), одан кейін Санкт-Петербург консерваториясына (1862 — 65) алып келді. Консерваторияны үздік бітірген Чайковский аталмыш оқу орнында комп. А.Г. Рубинштейннен тәлім алды. 1866 ж. Мәскеу қаласына қоныс аударған ол ұстаздық етіп, консерваторияның проф. (1866 — 78) ретінде көп еңбектенді. Осы кезде 1-симфониясын (“Қысқы ойлар”, 1866) және “Воевода” операсын (1968) жазды әрі музыка сыншысы ретінде (1868 жылдан) танылды. Ол — Ресейде гармония туралы тұңғыш оқулық жазды. Орыс мәдениетінің көрнекті қайраткерлері А.Н. Островский, П.М. Садовский, Н.Г. Рубинштейн, т.б-лармен жақын, пікірлес болу Чайковскийдің эстет.-көркемдік көзқарасының қалыптасуына игі ықпал жасады. 1868 жылдан Чайковский “Құдіретті топ” композиторларымен шығарм. қарым-қатынаста болып, комп. М.А. Балакиревтің кеңесімен У.Шекспирдің “Ромео мен Джульетта” трагедиясының сюжетіне увертюра-фантазиясын жазды. Жеке отбасылық өміріндегі сәтсіздіктен арылу мақсатымен бірнеше жылға шет елге кетуге мәжбүр болды. Осы кезде шығарған муз. шығармаларынан Чайковскийдің көп уақытқа дейін музыкадағы өзіне тән стилін таба алмағандығы байқалады. Н.Ф. фон Мекк деген әйел композиторға моральдық және материалдық көмек көрсетуі арқасында Чайковский қыруар, жемісті жұмыс істеді. “Опричник” (1872), “Ұста Вакула” (1874) опералары, “Аққу көлі” (1876) балеті, 2 — 3-симфониялары сияқты муз. туындыларынан Чайковский шығарм-ның жан-жақты толысып, өскендігі айқын байқалды. Ол өз шығарм-нда, әсіресе, бағдарламалық симф. музыкаға зор көңіл бөлді. Композиторлық қызметімен қатар Мәскеудің муз.- қоғамдық өміріне де белсене қатысты. Ч. шығарм-ның шоқтығы биік туындыларының бірі — 4-симфониясы (1877) мен “Евгений Онегин” (1878)

операсы болды. Бұдан кейін “Орлеан қызы” (1879), “Мазепа” (1883) опералары мен “Москва” (1883) кантатасы, бірнеше сюита, концерттері өмірге келді. Композитор таланты Бүкілресейлік ресми орындары тарапынан танылып, ол 1884 ж. Әулие Владимир орденімен марапатталды. Көп ұзамай Чайковский Орыс музыка қоғамы бөлімінің директоры (1885, Мәскеу қ.) болып тағайындалды. Бұл кезде оның есімі Ресейден тыс, шет елдерге де кеңінен танылды. ґмірінің соңғы жылдары Чайковский дирижерлік өнерге көп көңіл бөлді. 1887 ж. 13 қаңтарда Мәскеу қаласындағы Үлкен театрда өзінің алғаш қойылған “Зер кебіс” операсына дирижерлік етті. 1887 — 93 ж. дирижер ретінде Ресейдің (Мәскеу, Санкт-Петербург) және Украинаның (Киев, Одесса, Харьков) көптеген қалаларында, сонымен қатар Батыс Еуропада (Германия, Чехия, Франция, Англия) гастрольдік сапарда болды. Осы тұста комп. И.Брамс және Э.Григпен танысты. 1891 ж. АҚШ-қа барып, бірнеше симф. концерттерге дирижерлік етті. 1892 ж. Француз ин-тының құрамындағы Әсемдік өнер академиясының корр. мүшесі, 1893 ж. Кембридж ун-тінің құрметті докт. болып сайланды. 1880 — 93 ж. аралығында “Сиқырлы сұлу” (1887), “Қарғаның мәткесі” (1890), “Иоланта” (1891) опералары мен “Ұйқыдағы ару” (1889), “Шаттауық” (1892) балеттерін, 5-симфониясын (“Патетикалық”, 1893), “Манфред” бағдарламалық симфониясын (1885), У.Шекспирдің “Гамлет” трагедиясының сюжетіне жазған увертюра-фантазиясын (1888), фортепьяно мен оркестрге арналған 3-концертін, т.б. муз. шығармаларын өмірге әкелді.