Ақтөбе: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Қазақстанның ірі өнеркәсіп және мәдени орталықтарының бірі. Темір жол, әуе және автомобиль қатынастарының маңызды торабы. [[Мұғалжар тауы|Мұғалжар тауының]] оңтүстік-батысында [[Елек|Елек өзенінің]] сол жағалауына, Ақтөбені айнала орналасқан. Патша әскерінің Қазақстан мен [[Орта Азия|Орта Азияны]] жаулап алуы үшін соғыс бекінісі ретінде алғашқы қазығы [[1869]] жылдың мамырында қағылған. [[1891]] жылдың 25 мамырынан уездік қала, [[Торғай облысы]] [[Ақтөбе уезі|Ақтөбе уезінің]] орталығы. Орынбор – Ташкент темір жолының салынуына байланысты ([[1905]]) тораптық темір жол стансасына [[1933]] ж. аэропорт (оның жаңа ғимараты [[1978]] ж.) пайдалануға берілді. Тұрғыны — [[2000]] ж. — 277,5 мың, [[2002]] ж. — 273,8 мың, [[2004]] ж. — 280,3 мың, [[2006]] ж. — 292 мың адам болды. Қалада әр жылдары маңызды саяси оқиғалар өтті. Тұрғындары [[Бүкілресейлік ереуіл|Бүкілресейлік ереуілге]] қатысты ([[1905]]). [[КСРО|Кеңес өкіметі]] орнағаннан кейін (8(21).1.1918) [[азамат соғысы]] жылдары ақ гвардияшылармен күрескен әскери күштер жасақталып, Кеңестік майдан орталығына айналды. Қазақстан өлкесінің 1 Кеңестік конференциясы өтіп, онда барлық қазақ жерін Кеңестік Қазақ республикасының құрамына біріктіру туралы шешім қабылданды. 1920 – 30 жылдары қалада паровоз және вагон депосы, механикалық зауыт, диірмен, элеватор, нан комбинаты, «Металист» артелі салынды. 2-дүниежүзілік соғыстан кейінгі жылдары ферроқорытпа және хром, рентген аппаратуралары, ауыл шаруашылық машиналары (қой қырқатын электр аппараттары, трактордың қосалқы бөлшектері), тамақ және жеңіл өнеркәсіп кәсіпорындары (ет комбинаты, қалалық сүт зауыты, элеватор, тоқыма, жиһаз және тігін фабрикакалары) пайдалануға берілді. Құрылыс базасы (кірпіш, темір-бетон бұйымдары, силикат-қабырға материалдары зауыттары, үй құрылысы комбинаты, т.б.) құрылды. Ірі құрылыс ұйымы – [[1946]] ж. іргесі қаланған «Ақтөбеқұрылыс» тресі (қазіргі «Ақтөбеқұрылыс» жобалау-құрылыс фирмасы). 2-дүниежүзілік соғысы жылдары мұнда бірсыпыра кәсіпорындар көшіп келді. Қалада 312-атқыштар дивизиясы, 101-ұлттық атқыштар бригадасы, теңізшілердің дербес атқыштар бригадасы, 129-миномет полкі және басқа да әскери бөлімдер мен бөлімшелер ұйымдастырылды. Қаланың 29 тұрғыны бұрынғы Кеңес Одағының батыры атағына ие болған. Оның ішінде шығыс халықтарынан шыққан екі қаһарман қыздың бірі Әлия Молдағұлова бар. Ақтөбеде алғашқы оқу орны – екі кластық орыс-қазақ училищесі 1884 ж. ашылды. 1896 ж. Ыбырай Алтынсариннің бастамасымен қазақ қыздары үшін әйелдер училищесі жұмыс істей бастады. [[Жұбанов, Құдайберген Қуанұлы|Құдайберген Жұбанов]] атындағы [[Ақтөбе Мемлекеттік Университеті|Мемлекеттік университет]], [[Ақтөбе Мемлекеттік Медицина Академиясы|медицина академиясы]], «Дүние» университеті, [[Бигелдинов, Талғат Жақыпбекұлы|Талғат Бигелдинов]] атындағы [[Ақтөбе жоғары әскери авиация училищесі|жоғары әскери авиациялық училище]], колледждер, [[Ақтөбе Облыстық Қазақ Драма Театры|қазақ]] және [[Ақтөбе Облыстық Орыс Драма Театры|орыс драма театры]], [[Ақтөбе Облыстық Тарихи-Өлкетану Мұражайы|тарихи-өлкетану мұражайы]], [[Ақтөбе облыстық филармониясы|облыстық филармония]], Молдағұлованың мемориалдық мұражайы, Отан соғысында қаза тапқандар мемориалы, Қазақстанда саяси қуғынға ұшырағандарға, Молдағұлова мен [[Исатай Тайманов|Исатай Таймановқа]] қойылған ескерткіштер бар.

 

 

[[Орал өзені|Орал өзенінің]] саласының сол жағындағы [[Елек өзені|Елек өзенінің]] сол жақ жағалауында орналасқан. Далалық өнірде орналасқан. Қала маңында көшеттер егілген. 200-400 м жазықтықта жатыр.

Халқының ұлттық құрамы сан алуан. Қазақтардың үлестік құрамы — 68,72 %. Біршама [[орыстар]] (19,58 %), сонымен қатар [[украиндер]] (5,69 %), [[татарлар]] (2,21 %), [[немістер]] (0,92 %), [[белорустар]] (0,35 %), [[корейлер]] (0,34 %), [[молдавандар]] (0,26 %), [[азербайжандар]] (0,23 %), [[шешендер]] (0,20 %), [[өзбектер]] (0,15 %), [[болгарлар]] (0,14 %), [[башқұрттар]] (0,14 %), [[армяндар]] (0,12 %) және халықтар тұрады. (2010жылдың 1 Қазаны бойынша).<ref>[http://www.stat.kz/publishing/DocLib4/2010/%D0%94%D0%B5%D0%BC%D0%BE%D0%B3%D1%80%D0%B0%D1%84%D0%B8%D1%8F/Bull_Hsany2010.rar Численность населения РК по областям, городам и районам, полу и отдельным возрастным группам, отдельным этносам на 1-01-2010]</ref>

 

 

Қазіргі уақытта халық саны бойынша Ақтөбе облысында бірінші орын алады және Қазақстандығы бесінші қала болып келеді ([[Алматы]], [[Астана]], [[Шымкент]] және [[Қарағанды]]дан кейінгі).

 

 

== Тарихы ==