Цитоплазма: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

[[Сурет:Biological cell.svg|thumb|300px|Малдың типтi торшасының Құрылыс схемасы. (органелла ) белгi соғылған органойдтар

1 ) [[ядрошық]]

5) [[Шероховатая эндоплазматическая сеть]]

6) [[Гольджи аппараты]]

9) [[Митохондрия]]

10) [[Вакуоль]]

12) [[Лизосома]]

13) [[Центросома]]

'''Цитоплазма''' ({{lang-el|kytos}} — жасуша және {{lang-el|плазма}} — қалыптасқан) — ядроны қоршап жатқан жасуша бөлігі; қоймалжың (''коллоидті'') ерітінді. Клетка Цитоплазмасының сырты [[плазмолемма]]мен қапталған. Плазмолемма — Цитоплазманың [[ақуыз]]ды-билипидті қабықшасы, оның орт. қалыңд. 6 — 10 нм, құрамында ферменттер болады. Ол жасуша мен оны қоршаған орта арасындағы зат алмасу процесін қамтамасыз етеді. Цитоплазманың негізгі құрамы [[гиалоплазма]]дан, [[органеллалар]]дан және қосындылардан тұрады.

 

 

''Гиалоплазма'' жасушаның ішкі ортасын құрайды. Гиалоплазманың құрамына негізінен глобулалы [[протеиндер]] кіреді. Олар жалпы жасуша протеиндерінің ''20-25%'' құрайды. Гиалоплазмада [[қант]], [[азот]]тық негіздер, [[Амин қышқылдары|амин]] қышқылдары, липидтер т.б. қосылыстар [[метаболизм]]інің ферменттері болады. Гиалоплазмадағы бос рибосомалар мен полисомаларда жасушаның өз керегіне пайдаланылатын протеиндер түзіледі.

==Органелла==

 

'''Органеллалар''' жалпы және арнайы болып бөлінеді. Жалпы органеллалар — жануарлар мен өсімдіктер жасушаларында болатын және тұрақты қызметтер атқаратын құрылымдар. Арнайы органеллалар — тек кейбір маманданған жасушаларға тән ([[биожіпше]], [[тоножіпше]], [[нейрожіпше]], [[кірпікшелер]], [[микробүр]]лер). Бұлардың әрқайсысының атқаратын қызметтері бар. Органелла жасушасының қаңқасын түзетін және оның митоздық бөлінуін қамтамасыз ететін органелла — центросоманы құрайды. Жоғары сатыдағы өсімдік жасушалары Гиалоплазмасында [[центросома]] [[центриоль]]дері болмайды, оларда арнайы [[органоидтар]] — пластидтер ([[лейкопластар]], [[хлоропласт]]ар, [[хромопластар]]) болады, ал [[Гольджи]] кешені Органеллада шашырап жатқан [[диктиосом]]а түрінде берілген. Қосындылар — Органелланың тұрақсыз құрылымдары. Бұған: [[трофик]]. ([[ақуыздар]], [[майлар]], [[көмірсу]]лар), [[секретор]]лық (биол. белсенді заттар), пигменттік ([[каротин]], [[гемоглобин]], [[билирубин]], [[меланин]], т.б.) заттар жатады. Өсімдік жасушасының Органелласында өсімдік шырынына толған, арнайы жарғақпен (тонопластпен) қапталған қосынды — [[вакуоль]]дер болады; қ. Клетка.<ref>Биоморфология терминдерінің түсіндірме сөздігі/ - Алматы: "Сөздік-Словарь", 2009. ISBN 9965-822-54-9</ref>