Пуэрто-Рико: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

'''Пуэрто-Рико''' (Puerto Rico) — [[Вест-ИндиядағыИндия]]дағы ел. Пуэрто–Рико, Вьекес, Мона т.б. аралдарда орналасқан. Солтүстік жағалауы [[Атлант мұхитыменмұхиты]]мен, оңтүстігі [[Кариб теңізіментеңізі]]мен шайылады. Жері - 8,9 мың км2 . Халқы - 3 725 789 (2010). Әкімшілік орталығы - [[Сан Хуан]] қ. Әкімшілік жағынан 7 округке бөлінеді.

«Өз еркімен қосылған» ([[АҚШ]]-қа) және өзін-өзі басқаруға құқылы мемлекет. Жоғарғы билігі [[АҚШ КонгресініңКонгресі]]нің қолында. АтұарушыАтқарушы үкімет – Пуэрто-Риконың губернаторы. Екі палаталы заң шы,арушышығарушы органы бар.

Пуэрто-Рико аралы ұзындығы 170 км, ені 60 км, негізінен таулы, тек солтүстік және оңтүстік жағалауы ғана енсіз ойпатты келеді. Биіктігі 1838 1838мм-ге жететін тау жоталары бор мезгілінің шөгінді жыныстарынан түзілген. Марганец (оңтүстік-батыс бөлігінде) және темір (шығысында) руда көздері табылды. Кезінде жер сілкіністер күшті болған. Климаты тропиктік пассаттық. Ойпатты өңірінің орташа айлық температурасы 24-8-280С. Жылына 900-2500 мм жауын-шашын түседі. Теңіз дауылдары жиі байқалады. Солтүстік беткейлерінде мәңгі жасыл және аралас орман, оңтүстік жағында қуаңшылыққа төзімді бұталы өсімдік өседі. Жануарлар дүниесі өте кедей; көбіне жарғанат, бауырымен жорғалаушылар, құрлық моллюскілері кездеседі. Пуэрто-Рикода 17 жасанды көл және 50 астам өзендер бар.

Негізгі тұрғындары – [[пуэрторикалықтар]] (3 725 789 адам, 2010). Ондаған мың американдықтар және басқа шетелдіктер тұрады. Ресми тілі – испан және ағылшын тілдері. Басым діни ағымы – [[католицизм]]. Халықтың орташа тығыздылығы 1 км2 жерге 409 адамнан келеді(2010).

8-9 ғ-ларда П.-Р. Аралын үндіс-борикендер мекндеген. Борикендер қарапайым егіншілікпен, аң, балық аулаумен шұғылданған, тоқыма кәсібін де білген. 14-15 ғ-ларда аралды карибтер қоныстанды. 16 ғ-дың басында үндістер рулық құрылыс сатысында болды. Испандықтар бұл аралды басып алып, мал өсірді, жаңа астық дақылдарын енгізді. 16 ғ-дың ортасына қарай жергілікті халық түгел дерлік қырғынға ұшыратылды. П.-Р-ға Африкадан негр-құлдар әкеліне бастады. Ағылшын, француз және голланд қарақшылары бірнеше рет П.-Р-ны басып алуға әрекет жасады. 19 ғ-да испан үстемдігіне қарсы қимылдар (1835, 1838 ж. Көтерілістер) болды. 1868 ж. Р.Э.Бетансес бастаған көтерілісшілер Ларес қ-нда республика жариялады. Көтеріліс қатал басылды. 1873ж. П.-Р. Шектеулі автономия алды.

Кәзіргі уақытта П.-Р. Фармацевтикалық және өндіріс жүйелері дамыған ірі туристік орталыққа айналған.Саяси дәрежесі әлі күнге дейін айқындалмаған.<ref>Қазақ Совет энциклопедиясы: Алматы, 1976. 385-386 б. </ref>

200ж2000 ж. АҚШ президенті Б.Клинтонның ұсынысымен саяси дәрежесін анықтау мақсатында арнайы комиссия құрылды. Арнайы комиссияның есебінде П.-Р. қәзіргіқазіргі дәрежесі расталып, азаматтарына өз дәрежесін анықтауға құқық беруді ұсынды. Халыққа саяси дәреженің үш түрі ұсынылып отыр: қәзіргі дәрежені растау, АҚШ-қа 51 штат болып ену немесе тәуелсіздігін жариялау.

2012 ж. 6 қарашада П.Р-ның саяси дәрежесін анықтау үшін екі кезеңде референдум өтті. Дауыс берушілердің 65% АҚШ-қа штат болып кіруді қолдады, 31%,- АҚШ-қа одақтас мемлекет болуды, ал 5,53% тәуелсізідікті жариялауды қолдады<ref>Қазақ Совет энциклопедиясы: Алматы, 1976. 385-386 б. </ref>.

[[Санат:МемлекеттерСолтүстік Америка елдері]]