Жаңа Гвинея: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

'''Жаңа Гвинея аралы'''(ағылшыншы New Guіnea, индонезияша Іrіan) — Тынық мұхиттың батысындағы арал. [[Меланезия]] топаралына кіреді. Үлкендігі жағынан Жер шарындағы [[Гренландия]]дан кейінгі екінші арал. Ауданы 829 мың км² . [[Австралия]]дан [[Торрес]] бұғазы бөліп тұр. Аралдың орталық бөлігінде батыстан шығысқа қарай Орталық таулар созылып жатыр (абсолютiк биіктігі 5030 м, [[Джая тауы]]), ал солт-нде Жағалаулық таулар (абсолютiк биіктігі 4103 м, [[Бангета]] тауы) орналасқан. Оңтүстік бөлігі ойпатты кең жазық, абсолюттік биіктігі 100 м-ден аспайды, оңтүстік-батысы — батпақты. Солтүстік жартысының климаты — экваторлық, оңтүстігінде — субэкваторлық. Жауын-шашынның жылдық орташа мөлшері жазықта 1000 мм, таулы аймақтарда 4000 мм-ге дейін жетеді. Биікт. 4000 м-ден асатын тауларда мұздықтар қалыптасқан. Өзендері ұзын, суы мол ([[Мамберамо]], [[Сепик]], [[Дигул]], [[Флай]]), кеме жүзуге қолайлы. Ылғалды тропиктік орман өседі. Оңт-нде саванна кездеседі. Ормандарда папоротник, лавр, мирта, қылқан жапырақты ағаштар өседі. Жануарлары — кенгуру, қалталы борсық, крокодил. Аралдың батыс бөлігі Индонезияның территориясына (Батыс Ириан), шығысы Папуа — Жаңа Гвинея мемлекетінің территориясына енеді. Аралдың тұрғылықты халқы — папуастар мен меланезиялықтар. Негізгі кәсібі — егіншілік. Негізінен, батат, жүгері өсіреді. Кокос пальмасы, какао, кофе, каучук гевеясы плантациялары бар. Мұнай, күміс, алтын, көмір өндіріледі. Балық аулау кәсібі дамыған. Ірі қалалары: [[Порт-Морсби]], [[Маданг]] (Папуа — Жаңа Гвинея), [[Соронг]], [[Джаяпура]] ([[Индонезия]]). Жаңа Гвинея аралында европалықтардан алғаш рет 16 ғ-дың 1-жартысында португал саяхатшылары болып қайтты. Аралды орыс ғалымы Н.Н. Миклухо-Маклай (1846 — 1888) зерттеген.▼