Тары: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Content deleted Content added
Өңдеу түйіні жоқ
ш Бекжан Аронов (т) өңдемелерінен ArystanbekBot соңғы нұсқасына қайтарды
9-жол:
'''Екпе Тары''' – биікт. 70 – 100 см, сабан сабақты, шашақ тамырлы, жаздық дәнді дақыл. Жылу сүйгіш, қуаңшылыққа, аңызаққа және ыстыққа төзімді, көбіне өздігінен тозаңданады. Уақытымен суарған жағдайда жоғары өнім береді. Вегетацив кезеңі 60 – 120 күн. Тарының дәні өну үшін 8 – 10 <sup>o</sup>С жылылық қажет. Суыққа төзімсіз болғандықтан Тарыны басқа масақты дақылдарға қарағанда кеш себеді, кеш себілген күнде де жақсы өнім береді. –2 – 3 <sup>o</sup>С-та қатты зақымданады, –3 <sup>o</sup>С-тан төмен темп-рада өледі. Құнарлы қара және қоңыр топырақта жақсы өнім береді. Тары үшін бұршақ тұқымдас дақылдар жақсы алғы дақыл бола алады. Бір жерге қайталап себілсе, өнімін төмендетеді. Сондықтан тек ауыспалы егіс жүйесінде ғана себу керек, бір егілген жерге тек 4 – 5 жылдан кейін ғана егілуі тиіс. Оны бір жерден екі өнім алу үшін аңыздық егіске де отырғызуға болады. Себілетін Тары тұқымы тазаланған, сортталған болуы тиіс, майда, жетілмеген тұқымды себуге болмайды. Тары 5 – 6 см ылғалы бар тереңдікке отырғызылады. Тарының дәндері бір мезгілде пісіп үлгермейді, алдымен оның сыпыртқы тәріздес басының ең ұшында тұрған дәндері, содан кейін төмендегілері пісе бастайды. Төменде орналасқан дәндері пісіп болғанша алғаш піскендері жерге төгіліп қалмауы үшін, алдымен дестеге салып алады. Дестелеу кезінде Тары сабағы 12 – 15 см биіктікте орылады. Тары сабанының азықтық сапасы бидай сабанынан екі есе артық, дала шөбімен бірдей. 1 кг Тары сабанында 0,41 азықтық өлшем, 23 г сіңімді протеин болады. Тары жармасының құрамында [[крахмал]] (81%), белок (12%), май (3,5%), [[қан]]т (0,15%) бар, мұндағы ақуыздың мөлшері күріш, қара құмық жармаларынан едәуір көп. Тарының мал азығы ретінде маңызы зор, құс шаруашылығында жем ретінде пайдаланады.
Тарыны өндірумен негізінен [[Павлодар]], [[Қостанай]], [[Ақтөбе]], Батыс Қазақстан, Ақмола облыстары шұғылданады. Елімізде ең көп тараған сорттары – ''Саратов-3, Саратов-6, Орал-109.'' Қазақстандағы егіс көлемі 55,5 мың гектар (2002), орташа түсімі гектарынан 7 – 12 центнер. Тарының гектарынан ең жоғары өнімді (201 ц) 1943 жылы Ақтөбе облысында Ойыл ауданында, “Құрман” ұжымдық шаруашылығында Ш.Берсиевтің звеносы алған (1943).<ref>Қазақ ұлттық энциклопедиясы, 8 том</ref>
[[Сурет:WdxyV1mO7RZhi019td7tF4jF2zzysH.jpg|нобай|май тары]]
 
==Май тары==
Тарыны сары майға араластырып, екі-үш сағат қойып қойса, дән жәбәп, жеуге қолайлы болады. Тарыны сүттің кілегейі мен қаймағына араластырып , дастарқанға қояды. "Тары жеген тарықпас" деп мақалдаған қазақ халқы ұзақ жолға шыққанда тарыны дорбаға құрғатай салып алатын. [[Ерулет]] тоқтай қалғанда, шайға жібітіп жегенде, тоқ тағам щөлді де басады. Тарыны кеседегі шайға салып, иісін ішу қазақ халқы тһдәстүріне жат емес нәрсе.
 
==Дереккөздер==
<references/>
 
==Тағы қараңыз==
*[[Жаужұмыр]]
*[[Жаубүйрек]]
*[[Жент]]
==Пайдаланған әдебиеттер==
Сегізбайұлы Кәдірбек
С30 Қазақы дастарған – Алматы: ”Атамұра”, 2011. - 192.
{{wikify}}
 
[[Санат:Үй-тұрмысы]]
[[Санат:Тұрмыс]]
[[Санат:Тағамдар]]
[[Санат:Қазақ асханасы]]
 
 
 
«https://kk.wikipedia.org/wiki/Тары» бетінен алынған