|
==Мұзтау==
Мұзтау - Алтай тау жүйесінің [[Ресей]] және [[Қазақстан]] жеріндегі ең биік шыңы (4506). Қатын жотасының шығыс жағын ала, [[Қазақстан ]] мен [[Алтай өлкесі]]ніңөлкесінің (Ресей) әкімшілік шекарасы маңында жатыр. Ұшар басында Үлкен, [[Кіші БерельБерел мұздығы|Кіші Берел]], Меңсу, т.б. мұздықтары бар, бұлардан [[Қатынсу ]] өзені бастау алады. Мұзтауды қазақтар Ақсүмбі, Ақтайқы деп атаса [[алтайлықтар]] Үч сумер деп атадыатайды. Алтайдың Мұзтаудан кейінгі екінші биік шыңы - [[Бесбоғда]] теңіз деңгейінен 4374м4374 м биіктікте, Қытай мен Моңғолия шекарасында орналасқан. Үшінші биік шыңы теңіз деңгейінен 4362м биіктіктегі [[Мөнххайрхан ]] тауы. ▼
[[Мұзтау]] - Алтай тау жүйесінің [[Ресей]] және [[Қазақстан]] жеріндегі ең биік
▲шыңы (4506). Қатын жотасының шығыс жағын ала, [[Қазақстан]] мен [[Алтай өлкесі]]нің әкімшілік шекарасы маңында жатыр. Ұшар басында Үлкен, Кіші Берель, Меңсу, т.б. мұздықтары бар, бұлардан Қатынсу өзені бастау алады. Мұзтауды қазақтар Ақсүмбі, Ақтайқы деп атаса [[алтайлықтар]] Үч сумер деп атады. Алтайдың Мұзтаудан кейінгі екінші биік шыңы - [[Бесбоғда]] теңіз деңгейінен 4374м биіктікте, Қытай мен Моңғолия шекарасында орналасқан. Үшінші биік шыңы теңіз деңгейінен 4362м биіктіктегі [[Мөнххайрхан]] тауы.
==Табиғат зоналары., Өсімдіктеріөсімдіктері мен жануарлар дүниесі==
Алтай тауларының табиғатына оның алып жатқан географиялық орны үлкен әсер етеді. Оңтүстік-батыстағы аласа тау беткейлерінде ылғал аз түседі. Сол себептен оның батыс бөлігіндегі тауларға ылғал молырақ түседі. Солтүстік-батыстың биік белдеулері дала зонасынан (1600-1800 м) басталады да, оңтүстік-батыста [[Зайсан қазаншұңқыры]]на қараған жағы шөлейт зонаға (900-1100 м) кіреді. Ол екеуінің шекарасы Бұқтырма өзенімен жүреді. Далалық тау беткейлерінен жоғары орманды таулар (2100-2300 м), шалғынды альпілік белдеуі (2500-2600 м) жәнө биік шыңдағы мәңгі қар жататын белдеу (2600 м-ден жоғары) өтеді. Орман алқаптарында май қарағай, бал қарағай, шырша, самырсын өседі. Тау жоталарындағы шалғында мал жайылады, омарта шаруашылығы дамыған. Ең жоғарғы белдеу таулы тундрадан, жалаңаш тау басындағы қар мен мұздықтардан тұрады. Тау етегі мен аласа таулар кұнарлы кара топырақты келеді, онда дала зонасының өсімдіктері (боз, бетеге және т.б.), шөлейт зонада сортаң өсімдіктер өседі. Тоғайларда [[итмұрын]], [[қарақат]], [[жидек]], тау аралық аудандарда күлгінді тарғақ шөп, қоңырбас, т.б. шөп тектес өсімдіктер шығады.
Алтай тауларының табиғатына оның алып жатқан географиялық орны үлкен әсер етеді. Оңтүстік-батыстағы аласа
тау беткейлерінде ылғал аз түседі. Сол себептен оның батыс
бөлігіндегі тауларға ылғал молырақ түседі. Солтүстік батыстың биік белдеулері дала зонасынан (1600-1800 м) басталады да, оңтүстік-батыста [[Жайсан]] қазаншүңқырына караған жағы шөлейт зонаға (900-1100 м) кіреді. Ол екеуінің
шекарасы [[Бүқтырма]] өзенімен жүреді. Далалық тау беткейлерінен жоғары орманды таулар (2100-2300 м), шалғынды
альпілік белдеуі (2500-2600 м) жәнө биік шыңдағы мәңгі
кар жататын белдеу (2600 м-ден жоғары) өтеді. Орман алқаптарында май қарагай, бал қарагай, шырша, самырсын
өседі. Тау жоталарындағы шалғында мал жайылады, омарта шаруашылығы дамыған. Ең жоғарғы белдеу таулы тундрадан, жалаңаш тау басындағы қар мен мұздықтардан тұрады. Тау етегі мен аласа таулар кұнарлы кара топырақты
келеді, онда дала зонасының өсімдіктері ([[боз]], [[бетеге]] және
т.б.), шөлейт зонада сортаң өсімдіктер өседі. Тоғайларда [[итмүрын]], [[қарақат]], [[жидек]], тау аралық аудандарда күлгінді
тарғақ шөп, қоңырбас, т.б. шөп тектес өсімдіктер шығады.
Алтай өлкесі аңға бай. Орманда [[бұғы]]-[[марал]] өсіретін шаруашылықтары бар. Тағы аңдардан [[аю]], [[қабан]], [[бүғы]]бұғы, [[таутеке]], [[қар барысы]] тіршілік етеді. [[Бүлғын]], [[қаракүзен]], [[ақкіс]] сияқты терісі бағалы аңдар жиі ұшырайды. [[Су тышқаны]], жанат тәріздес ит жерсіндірілген. Құстардан [[саңырау қүр]], [[шіл]], [[кекілік]], [[тоқылдақ]], [[ұлар]] кездеседі.
сияқты терісі бағалы аңдар жиі ұшырайды. [[Су тышқаны]],
[[жанат тәріздес ит]] жерсіндірілген. Құстардан [[саңырау қүр]],
[[шіл]], [[кекілік]], [[тоқылдақ]], [[ұлар]] кездеседі.
[[Қазақстан|Шығыс Қазақстанның]] әдемі табиғаты мен сирек кездесетін аңдарын, өсімдіктерін қорғау мақсатында [[1976 |1976]] жылы [[Марқакөл қорығы]] ұйымдастырылған. Қорықта Алтайдың тау алды даласы, бал қарағайлы, шыршалы ормандары, әсем табиғаты қорғауға алынған.
[[Марқакөл қорығы]] ұйымдастырылған. Қорықта Алтайдың тау алды даласы, бал қарағайлы, шыршалы ормандары,
әсем табиғаты қорғауға алынған.
[[Рахман қайнары]]Χ - шипалы жылы су көзi, Оңтүстік Алтайдың кішкене тектоникалык ойпатында [[Арасан курорты]] жағасында теңіз деңгейінен 1750 м биіктікте орналасқан. Айналасын биік тау,орман қоршаған табиғаты өте көрікті жер.
Шығыс [[Қазақстан]] - еліміздегі негізгі ағаш даярлау, ағаш өңдеу шаруашылығының орталығы. Орман оның басты байлығының бірі болып табылады. Бірақ кейінгі жылдары осы байлықты ысыраппен пайдалану, ағашты бақылаусыз кесу және өрттің жиі болуы орман алқаптарын азайтып барады.
өңдеу шаруашылығының орталығы. Орман оның басты байлығының бірі болып табылады. Бірақ кейінгі жылдары осы
байлықты ысыраппен пайдалану, ағашты бақылаусыз кесу
және өрттің жиі болуы орман алқаптарын азайтып барады.
<ref>Қазақстанньң физикалық географиясы, Алматы: Атамұра, 2008. ISBN 9965-34-809-Х</ref>
== Дереккөздер ==
<references/>
{{дереккөздер}}
==Тағы қараңыз==
* [http://ice.tsu.ru/index.php?option=com_content&view=category&layout=blog&id=67&Itemid=118 Экспедиция Томского государственного университета в горы Алтая. 1996 год, июль. Актру и другое. Видеоклипы и статьи. - Климат, лёд, вода, ландшафты.]
* [http://ice.tsu.ru/index.php?option=com_content&task=view&id=419&Itemid=98 ''Рудой А. Н., Кирьянова М. Р.'' Научное и рекреационное значение великих геологических памятников Алтая: к созданию Алтайского ледникового парка // Известия Русского географического общества, 2004. — Вып. 5. — С. 61-69.]
{{wikify}}
[[Санат:Қазақстан таулары]]
[[Санат:Қытай таулары]]
[[Санат:Алтай]]
{{geo-stub}}
| 