Уикипедия

Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Тарихын шолу
← Ескірек өңдемеЖаңарақ өңдеме →
Content deleted Content added
VisualWikitext
Өңдеу түйіні жоқ
75-жол:
Қазақ КСР -да 48 мыңнан астам көл бар, олардың жалпы аумағы 45 мың км²; бұл көлдердің 94 % -і — аумағы км²-ге дейін болатын жайылма және атыраулық көлдер. Аумағы 100 км²-ден асатын көлдер — 21 (олар: Балқаш, Зайсан, Алакөл, Теңіз, Селетітеңіз, Сасықкөл, Құсмұрын, Марқакөл, Үлкен Қараой т. б. ; Зайсан қазір Бұқтырма бөгенімен қосылып кеткен). Каспий теңізінің солтүстік және солтүстік-шығыс бөлігі, Арал теңізінің солтүстік бөлігі Қазақ КСР жеріне кірген. Республикада 4 мыңнан артық тоған мен бөген болған. Көлдердің көбі тұйық, олардың деңгейі әр маусымның, әр жылдың өзгешелігіне қарай ауытқып, аумағы да өзгерін отырды. Қуаңшылық жылдары олардың көбі кеуіп қалады немесе сорға айналды. Қазақ КСР-ның солтүстік бөлігінде тұйық ойпаңдар көп болғандықтан, көл де көп болған. Дала зонасындағы, таулы өңірдегі және ірі өзендердің аңғарларындағы көлдер көбінесе тұщы келген, шөлейт және шөл аймақтардағы, тау аралық қазан шұңқырлардағы көлдердің суы ащы болды. Көптеген көлдерден әр түрлі тұз өндірілетін болған. 30-дан астам көлдің шипалы сазы және тұзды суы (рапа) бар болатын. Қазақ КСР-ның көптеген аймақтарында тұщы және болмашы ғана сортаңданған жер асты суларының аса мол қоры болған, республика ғалымдарының есебіне қарағанда мұндай сулардың жалпы қоры 7000 км³. Республика жерінде көптеген минерал сулы бұлақтар кездестін.
=== Топырағы ===
Топырағы географиялық зоналардың ерекшеліктеріне қарай әр түрлі болып келген. Республиканың солтүстік бөлігін шағын қара топырақты өңір (52° солтүстік ендікке дейін) алып жатқан. Бұл өңірде қара топырақтың үш түрі кездескен: <br />1) сілтісіз қара топырақ (Солтүстік Қазақ КСР облысындағы орманды дала зонасының азғана бөлігі), <br />2) қоңыржай қуаң даланың кәдімгі қара топырағы (республика жері топырағының 4,6%-і), <br />3) оңтүстіктегі қуаң даланың қара топырағы (4,9%) Қара топырақты өңірдің оңтүстігінде (52-48° солтүстік ендік аралығында) қызыл қоңыр топырақты жерлер орналасқан.<br /> #Ол қоңыржай қуаң даланың қара қызыл қоңыр топырағына (10,5%), қуаң даланың кәдімгі қызыл қоңыр топырағына (9,6%), шөлейт даланың бозғылт қызыл қоңыр топырағына (14,2%) бөлінген. Қара топырақты және қара қызыл қоңыр топырақты жерлер егіншілік қажетіне толық игерілген. 48° солтүстік ендіктен оңтүстікке қарай шөл даланың қоңыр және сұр қоңыр топырағы созылып жатқан; ол шөлдің құмайт және тақыр жер топырағымен алмасып отырды. Мұнда шөлдің солтүстік кіші аймағының қоңыр топырағы (21,6%), шөлді аймақтың ортаңғы және оңтүстік кіші аймағының сұр қоңыр топырағы (22%) кездесті. Топырақ түрі биіктік белдеулер бойынша да өзгеріп отырды. Батыс және Солтүстік Тянь-Шаньда тау бөктеріндегі жазықтар мен тау етектері сұр топырақты және боз қызыл қоңыр топырақты болып келді. Одан биікте Батыс Тянь-Шаньда таудың қызыл қоңыр топырағы, Солтүстік Тянь-Шань, Сауыр, Тарбағатай, Батыс Алтай тауларында таудың қара қызыл қоңыр, қызыл қоңыр және таудың қара топырағы кездесті. Одан биікте Солтүстік Тянь-Шаньда таудың сілтісіз қара топырағы, таудағы орманның сұр және қоңыр топырағы белдеуі, Батыс Алтайда таудағы шалғындық қара топырақ тәрізді топырақ деп орманның сұр топырағы белдеуі жатқан. Таулы аймақтардың бәрінде бұдан жоғарыда таудағы шалғындық субальпілік жөне альпілік топырақ белдеуі орналасқан. Таулы өңір топырағы республика жерінің 12,6%-не тең.
 
[[Санат:Қазақстан]]
«https://kk.wikipedia.org/wiki/Қазақ_Кеңестік_Социалистік_Республикасы» бетінен алынған