Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Content deleted Content added
39-жол:
 
== Халқы ==
Қазақ КСР-ның жергілікті халқы — [[қазақтар]] ([[1970 жылғыжыл]]ғы [[Халық санағы|санақ]] бойынша, 4234 мың) болған. Республикада басқа халықтар да тұрған: [[орыстар]] (5522 мың), [[украиндар]] (933 мың, олар негізінен солтүстік облыстардағы игерілген тың және тыңайған жерлерде, сондай-ақ қалаларда тұрған), [[татарлар]] (288 мың), [[өзбектер]] (216 мың), [[белорустар]] (198 мың), [[ұйғырлар]] (121 мың, [[Іле өзені]] жоғарғы ағысының бойын мекендеген), [[корейлер]] (82 мың, көбінесе [[Алматы облысы]] және [[Қызылорда облысы|Қызылорда облыстарындаоблыс]]тарында), [[дүнгендер]] (17 мың) т. б. халықтар. [[1913 жылғыменжыл]]ғымен салыстырғанда, Қазақ КСР халқы [[1974 жылғажыл]]ға дейін 2,5 есе өскен.
 
Республика халқы [[Халықтың табиғи өсімі|табиғи өсім]] және өнеркәсіптің[[өнеркәсіп]]тің қызу қарқынмен өркендеуіне, сондай-ақ тың және тыңайған жерлердің игерілуіне байланысты басқа республикалардан көшіп келген халық есебінен өскен. Халқының табиғи өсімі жағынан ([[1972 ж.жыл]] әр мың адамға шаққанда 17,2 адамға өсті) Қазақ КСР басқа одақтас республикалардың көбінің алдында келді (КСРО-да орта есеппен 9,6 адам).
 
Республика бойынша халықтың орташа тығыздығы 1 км²-ге 5,1 адамнан келген. Алайда халықтың орналасуы бірқалыпты емес болған. Қазақ КСР-ның оңтүстігіндегі тау бөктерлерінде, суармалы [[егіншілік]] дамыған шұраттардағы кей жерде [[Халықтың тығыздығы|халықтың тығыздығы]] 1 км-ге ІӨО100 адамнан асқан; сондай-ақ солтүстігінде де біршама жоғары деуге болған: қара топырақты орманды дала және дала өңірінде 1 км²-те 20 адамнан келген. Өнеркәсіп күшті дамыған қалалар мен аудандарда да халық едәуір тығыз орналасқан болатын. Ал Қазақ КСР-ның батыс, орталық; оңтүстік бөліктеріндегі орасан зор көлемді [[шөл]] және [[шөлейт]] жерлерде, бұған керісінше, халық сирек қоныстанған; бұл өңірлерде халықтың орташа тығыздығы 1 км²-ге 1,4—1,8 адамнан аспаған.
 
1972 ж. республиканың тұрғындарында 4971 мың адам (1940 жылдан 5,4 есе көп), оның ішінде өнеркәсіпте 1095 мың, құрылыста[[құрылыс]]та 568 мың, [[ауыл шаруашылығындашаруашылығы]]нда 1002 мың, транспорт пен байланыста 588 мың адам жұмыс істеді. Шаруашылықтың барлық саласындағы жұмысшылар мен қызметкерлердің 48%-і әйелдер болды. Кеңес өкіметі тұсында, социал қоғам құрылысының барысында, қала мен ауыл халқының ара қатынасы өзгерді. Қазақ КСР -да жаңадан 200-ден астам қала және қ. т. поселке пайда болды. [[Қазан революциясы]]на дейін 50 мыңнан артық халқы бар бірде-бір қала болмаған еді, 1974 ж. мұндай қалалардың саны 27-ге жетті, 100 мыңнан артық халқы бар 16 қала болды, оның ішінде 2 қаланың халқы 500 мыңнан асты (Алматы 813 мың. Қарағанды 559 мың). Орталық Қазақ КСР -да Қарағанды, [[Теміртау]] (192 мың), [[Балқаш]] (80 мың), [[Жезқазған]] (74 мың), Маңғыстауда — Шевненко (89 мың), Солтүстік Қазақ КСР -да—[[Рудный]] (105 мың), [[Ермак]], [[Арқалық]], [[Екібастұз]], Оңтүстік Қазақ КСР -да — Қаратау, [[Кентау]], Текелі секілді ірі индустрия орталықтары құрылды. Ескі қалалардың халқы да өсті: Алматыда 1926 ж. 45,4 мың халық тұрса, 1974 ж, 813 мың болған, [[Шымкент]]те 284 мың, [[Семей]]де 265 мың, [[Өскемен]]де 252 мың, [[Павлодар]]да 228 мың, [[Жамбыл]]ды 228 мың, [[Ақтөбе]]де 170 мың.
Кеңес өкіметі тұсында, социал қоғам құрылысының барысында, қала мен ауыл халқының ара қатынасы өзгерді. Қазақ КСР -да жаңадан 200-ден астам қала және қ. т. поселке пайда болды. Қазан революциясына дейін 50 мыңнан артық халқы бар бірде-бір қала болмаған еді, 1974 ж. мұндай қалалардың саны 27-ге жетті, 100 мыңнан артық халқы бар 16 қала болды, оның ішінде 2 қаланың халқы 500 мыңнан асты (Алматы 813 мың. Қарағанды 559 мың). Орталық Қазақ КСР -да Қарағанды, Теміртау (192 мың), Балқаш (80 мың), Жезқазған (74 мың), Маңқыстауда — Шевненко (89 мың), Солтүстік Қазақ КСР -да—Рудный (105 мың), Ермак, Арқалық, Екібастұз, Оңтүстік Қазақ КСР -да — Қаратау, Кентау, Текелі секілді ірі индустрия орталықтары құрылды. Ескі қалалардың халқы да өсті: Алматыда 1926 ж. 45,4 мың халық тұрса, 1974 ж, 813 мың болған, Шымкентте 284 мың, Семейде 265 мың, Өскеменде 252 мың, Павлодарда 228 мың, Жамбылды 228 мың, Ақтөбеде 170 мың.
 
== Географиясы ==