Цзинь әулеті (1115 — 1234): Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Content deleted Content added
ш Removing Link GA template (handled by wikidata)
ш clean up, replaced: January → қаңтар (2) using AWB
21-жол:
|
|event_start = Established
|date_start = Januaryқаңтар 28,
|event_end = Fall of [[Runan County|Caizhou]]
|date_end = February 9,
28-жол:
|date_event1 = 1125
|event2 = Captured [[Kaifeng|Bianliang]]
|date_event2 = Januaryқаңтар 9, 11271127ж
|event3 =
|date_event3 =
86-жол:
}}
[[Сурет:China 11b.jpg|right|thumb|300px|Цзиньнiң әулетiнiң аумағы қалампыр түспен ерекшеленген.]]
[[Сурет:History of China.gif|right|thumb|200 px|]]
'''Цзинь''', Цзинь әулеті — [[Қытай]]дың солтүстігінде [[1115]] — [[1234]] ж. [[чжурчжэн]]дер құрған мемлекет. [[Чжурчжэн]]дер [[Қытай]]дың солт.-шығыс шекарасындағы [[Маньчжурия]]ның [[Сунгари]] өз-нің бойын мекендеген тұңғыс-маньчжур тайпаларының бірі болған. Олар мал ш-мен, аңшылықпен айналысып, Қытаймен сауда жасап, жібекке, темір мен қару-жараққа өздерінің жылқыларын, темір-терсектерін, бұлғын елтірілерін, алтын тамыр мен өзен інжу маржанын айырбастады. Алайда қидандардың [[Ляо]] мемлекеті бағындырғаннан кейін олардың [[Қытай]]мен байланысы қиындап кетті. [[Чжурчжэн]]дер [[1115]] ж. көсемі [[Агудан]]ы император деп жариялап, Цзинь мемлекетінің негізін қалады. Оларға [[Гоби]] шөлінің шығысында тұрған моңғол тайпалары да бағынды және Цзинь билеушілерін [[Алтын хан]] деп атады. Маңындағы ұсақ көшпелі тайпаларды біріктіріп, күшейіп алған [[чжурчжэн]]дер 12 ғ-дың басында [[Қытай]]ды билеген [[Сун]] әулетіне қауіп төндірді. Сун үкіметі [[чжурчжэн]]дермен келіссөз жүргізіп, оларды тағы бір күшті жауы қидандарға қарсы пайдаланып, айрылып қалған 16 округін қайтарып алуға тырысты. [[Чжурчжэн]]дер де [[Ляо]] мемлекетімен соғыс жағдайында болатын.
*[[1120]] ж. [[Сун]] әулеті [[Ляо]] мемлекетімен соғысу үшін чжурчжэндермен одақ құрады. Осы одақтың нәтижесінде 1125 ж. [[Ляо ]] мемлекеті біржолата талқандалды. Қидандардың көпшілігі қы-рылып, қалғандары батысқа ауып, Жетісу мен [[Ыстықкөл]] маңында [[Қарақытай]] мемлекетін құрды. Бұл соғыстардың нәтижесінде қытайлардың әлсіздігі байқалды. Осыны пайдаланған Цзинь мемлекеті [[Сун]] империясына соғыс ашып,
*[[1126]] ж. көктемде [[Хуанхэ]] өз. маңына келіп, сундар астаналарының бірі [[Кайфын]] қ-на қауіп төндірді. 15 жыл бойы Цзинь империясы мен Сун мемлекеті арасында соғыс жүрді. Кейін ішкі бірлігін сақтай алмаған Сун өкіметі Цзиньмен бейбіт келісімге келуге мәжбүр болды. Олар [[Хэбэй]] және [[Шаньси]] провинцияларының біраз бөлігін беріп, 200 мың лан алтын, 4 млн. лан күміс алым төлеуге келісті. Бірақ халық наразылығының күшеюіне байланысты соғыс қимылдары қайтадан басталды.
*[[1126]] ж. Сун әскері талқандалып, Кайфын қ. басып алынды. [[1127]] ж. басып алған жерлерде қытайлықтардың қуыршақ мемлекеті құрылып, билеушілікке сундық бұрынғы әкім тағайындалды. Ал [[Сун]] мемлекеті оңт-ке қоныс аударып, астанасын [[Ханчжоу]] қ-на көшірді. Ол Оңт. Сун деген атқа ие болып, бұрынғысынан да ауыр шарттарға келісті. Екі мемлекет арасында әскери қақтығыстар жиі болып тұрды. *[[1130]] — 37 ж. Цзинь мемлекеті Сунмен күресу үшін қазіргі [[Шаньдун]], [[Хэнань]], [[Шаньси]] провинциялары жерінде, соңдай-ақ Аньхуйдың солт. мен [[Цзянси]] жерінде буферлік [[Ци]] мемлекетін құрды. Осы жер арқылы [[Янцзы]]ның төм. ағысындағы қытайлардың басты әскери күштеріне күйрете соққы берді.