Бразилия таулы үстірті

Бразилия таулы үстірті — Оңт. Американың шығысында, Амазона ойпатының оңт-ндегі таулы үстірт. Шығ. және оңт.-шығыс жағы көтеріңкі келген, Атлант мұхиты жағалауы — тік жарқабақты. Ең биік жері — шығысындағы Бандейра тауы (2890 м). Үстірттің бұл бөлігі жеке жоталардан (Серра-ду-Мар, Серра-да-Мантикейра, т.б.) тұрады. Олар солт-ке (Амазона ойпаты) және оңт.-батысқа (Лаплата ойпаты) қарай көлбеуленіп келіп жазыққа ұласады. Жер қыртысы кембрийге дейін түзілген Оңт. Америка (Бразилия қалқаны) платформасының бір бөлігі болып табылады, оның іргетасы тақтатастан, мәрмәрден, кварциттен құралған. Іргетастың иілуінен Амазона және Лаплата ойпаттары пайда болған. Олар палеозойлық, мезозойлық, кайнозойлық борпылдақ шөгінді жыныстардан тұрады. Климаты тропиктік және субтропиктік. Қаңтардың орташа темп-расы оңт.-батыстан солт.-шығысқа қарай 22ӘС-тан 25ӘС-қа дейін өзгереді, шілдеде 12 — 25ӘС. Амазона ойпатына қарайтын бөлігінде жылдық орташа жауын-шашын мөлш. 2000 мм. Орталық бөлігінде жауын-шашын біршама аз (500-ден 1000 мм-ге дейін) және оның 90%-і жаңбырлы маусымға келеді. Кейбір жылдары таулы үстірттің орталық бөлігінде қуаңшылық та болып тұрады. Ірі өзендерінің барлығы Амазона өз. салалары болып табылады. Олар: Мадейра, Тапажос, Шингу, Токантинс, Парнамба, Сан-Франсиску, Парана, Уругвай. Өзендерде сарқырамалар көп. Үстірттің қызыл және ферралитті топырағында мәңгі жасыл орман өседі. Б. т. ү-нің ландшафтысы алуан түрлі. Жануарлар мен өсімдіктер дүниесі — тропиктік климаттағы топтарға жатады.

Пайдаланылған әдебиет

“Қазақ Энциклопедиясы”, ||-том