ш
→Физикалық құрылымы: уикилендіру
ш (уикилендіру) |
ш (→Физикалық құрылымы: уикилендіру) |
||
|
Темірқазық (Кіші аю α жұлдызы) үш жұлдыздың бірлігі. Олардың негізгісі (Кіші аю А жұлдызы) болса сары түсті Цефеид жұлдызы, ал келесі Темірқазық В жұлдызы сары түсті Ергежейлі болып, ол 2400 AU қашықтықтан орағыта айналып жатыр. Темірқазық В жұлдызын 1780 жылы Уильям Гершель байқаған болып, қазіргі кішкентай телескоптармен де көруге болады. 1929 жылы Темірқазық А жұлдызының спектрлі қосары бар екені белгілі болды, ол ергежейлі серік есептеледі және Кіші аю Pα, немесе Кіші аю aα жұлдызы деп аталады. 2006 жылы қаңтарда NASA жариялаған Хаббл ғарыштық телескобының суретеріне негізделгенде, Темірқазық (Кіші аю α жұлдызы) жұлдызындағы осы үш жұлдызды анық ажыратуға болады. Темірқазық А жұлдызы Ергежейліге 18.5 AU шамасында жақын орналасқан, бұл шамамен [[күн]] мен [[Уран (ғаламшар)|Уран]] [[ғаламшар]]ының арасындағы қашықтық.<ref>{{cite conference | author= Evans, N. R.; Schaefer, G.; Bond, H.; Bono, G.; Karovska, M.; Nelan, E.; Sasselov, D. | title=Direct detection of the close companion of Polaris with the Hubble Space Telescope | booktitle=American Astronomical Society 207th Meeting | year=January 9 2006 | url=http://www.aas.org/publications/baas/v37n4/aas207/1130.htm}}</ref> Осы арқылы Темірқазық А жұлдызының жарығы қалай жасырылатынын аңғаруға болады.
[[Сурет:Polaris system.jpg|thumb|right|200px|Темірқазықтың үш жұлдызы]]
Hipparcos спутниктік өлшеуіне негізделгенде, Темірқазық пен [[Жер шары]]ның шынайы арақашықтығы 434 жарық жылы.<ref name=evans>{{cite doi|10.1086/338583}}</ref> Басқа да деректерге негізделгенде, Темірқазық А жұлдызы F7 күйіндегі [[Аса
Темірқазық Бірінші [[Цефеид]] жұлдызына тән. [[Цефейд]] жұлдыздарының жарығы айырықша жойқын болғандықтан, жұлдызара қашықтықты өлшеудің таптырмас орайы есептеледі. Темірқазық бізге жақынырақ орналасқандықтан ол туралы зерттеу де көбірек қолға алынды. 1900 жылдары оның жарық шамасының өзгеріс периоды 3.97 күн болып, жарық өзгерісі орта есеппен ±8%（шамамен 0.15 магнитуда） болған. Бірақ XX ғасырда оның амплитудасы шұғыл құлдырап, 1990 жылда өзгеріс мөлшері 1% түсті және осы маржаны сақтауда. Дегемнен, осы аралықта жарқырауы 15% артты, периоды да жыл сайын 8 секундқа артты.<ref>{{cite web | title= The Hipparcos Space Astrometry Mission | url=http://www.rssd.esa.int/index.php?project=HIPPARCOS | accessdate=August 28, 2007 }}</ref><ref>[http://wwwhip.obspm.fr/hipparcos/SandT/hip-SandT.html Catherine Turon, ''From Hipparchus to Hipparcos'']</ref>
Таяуда 《Ғылым》журналының хабарлауынша, Темірқазықтың жарық шамасы Птолемей күзеткен кездегіден 2.5 есе артты (Қазір 2 деңгейлі жұлдыз, ал ол заманда Темірқазық (Кіші аю α жұлдызы) 3 деңгейлі жұлдыз болған. Астроном Edward Guinan-ның айтуынша бұл өзгеріс нәтижесі шынында таңғаларлық, "Егер бұл рас болса, бұл ставка жылдамдығының өзгерісі [[теория]]да мөлшерленген жұлдыздар өзгерісінен 100 есе артық болуы мүмкін."<ref>[http://sci.esa.int/science-e/www/area/index.cfm?fareaid=26 GAIA] from [[ESA]].</ref>
| |||