Жылқы: Нұсқалар арасындағы айырмашылық
Content deleted Content added
87-жол:
== Түрлері ==
Жылқы ''жүк жылқысы'' ([[Владимир жылқысы]], [[Першерон жылқысы]], т.б.), ''мініс жылқысы'' ([[араб жылқысы]], [[ақалтеке]], т.б.), ''жазық дала жылқысы'' ([[Дон жылқысы]], [[Буденный жылқысы]], [[Қостанай жылқысы]], [[моңғол жылқысы]], [[қазақ жылқысы]], т.б.), ''тау жылқысы'' ([[кабардин жылқысы|кабардин]], [[қарабақ жылқысы|қарабақ]], [[қырғыз жылқысы|қырғыз]], [[алтай жылқысы|алтай]] жылқылары, т.б.), ''солтүстік дала жылқысы'' ([[витский жылқысы|витский]], [[эстон жылқысы|эстон]], [[якут жылқысы|якут]] жылқылары, т.б.) болып ажыратылады. Дүние жүзінде жылқының 250-дей түрі бар. [[Қазақстан]]да жылқының 16 түрі өсіріледі (қ. [[Жылқы өсіру]]).
===Қазақстандағы жылқы қолтұқымдары===
Қазақстанның жылқы өсіретін асыл тұқымды шаруашылықтарында жылқының 20-ға жуық қолтұқымы өсіріледі.
====Қазақы жылқы====
Қазақстанда ерте кездерден бастап, өсіріп келе жатқан қолтұқымның бірі - қазақы жылқы. Оның негізгі тобын - «жабы» деп атайды. Бұл қолтұқым көлік малы ретінде және еті, сүті үшін де өсіріледі. Дене бітімі шымыр, қатаң ауа райына төзімді. Жыл бойы жайылымда, жемшөп талғамайды, тез қоңданады, салт мінуге ыңғайлы.
Ең байырғы тұқымы нашар қазақы жылқы - жабы. Оның шоқтығына дейінгі биіктігі - шамамен 145 см, тұрқы - 150 см, салмағы - 460-470 кг. Жайылымда семіртілсе, одан 230-250 кг таза ет алынады.
Жабы жылқылары Атырау, Ақтөбе, Қарағанды, [[Қызылорда облысы|Қызылорда]], Оңтүстік Қазақстан, Алматы, [[Жамбыл облысы|Жамбыл]], Шығыс Қазақстан, [[Ақмола облысы|Ақмола]] аймақтарында өсіріледі.
[[File:Two year old budjonny stallions in russia.jpg|thumb| alt=A.| ''Буденов жылқысы''.]]
====Адай жылқысы====
Қазақстанның батыс аймақтарында ертеден өсіріп келе жатқан қолтұқымы – адай жылқысы. Жергілікті халық «дала көркі» деп ерекше дәріптейді. Оны салт мініс көлігі ретінде пайдаланады.
====Көшім жылқысы====
Көшім жылқысы да халықтық сұрыптау нәтижесінде Батыс Қазақстан аймағында шығарылған. Жергілікті биелерді басқа асыл тұқымды айғырлармен жұптастыру арқылы алынған қолтұқым.
====Қостанай жылқысы====
[[Қостанай облысы|Қостанай]] және [[Ресей]]дің Челябі аймақтарында өсіріледі. 1951 жылы өз алдына жеке қолтұқым ретінде бекітілген. Жергілікті қазақы жылқылардың биелерін асыл тұқымды қалмақ, дән, орлов жылқыларының айғырларымен жұптастыру арқылы шығарылды. Бұл қолтұқым тебінге төзімсіз.
Қазақстанның батыс өңірінде соңғы жылдары жылқының - мувалжар қолтұқымы шығарылды. Ол негізінен етті және сүтті бағытта өсіріледі. Биелері жылына 3000 литрдей сүт береді.
Қазақстанда жоғарыда аталған қолтұқымдардан басқа жон, желғор, қарабайыр, буденный, түрікменнің ахалтекесі жылқылары өсіріледі. Жылқы малын тек көлік ретінде ғана емес, оның дәмді еті, шипалы қымызы үшін де өсіреді.
==Қазақ халқындағы жылқы маңызы==
| |||