Науқасты күзету

Қазақ халқы жер бетінде адамнан ұлы, адамнан қымбат ештеңе жоқ екенін баяғыда-ақ айтып кеткен. Сонымен бірге ел салт-дәстүрінде оны құндау мен ардақтаудың көптеген жолдары да бар. Алдымен адам өмірге келгенде той-думан жасап шаттанатын болса, ол өмірден өтерде же бейжай отырмаған. Соның бірі - адамның соңғы сәттерінде жасалатын құрмет, аялау және оны күтіп-бағу. Ғұрпымызда беті әріге бұрылған ауру кісіні күзетіп отыратын салт бар. Күзетке науқас адамның жақыны, жанашыры сияқты жасы егде тартқан кісілер немесе молда отырады. Олар ауруды күтумен бірге, оның айтқанын, өсиетін естіп қалуға міндетті. Шөлдесе аузына су тамызып, күтімін қадағалайды. Күзете отырғандар неме күн, ай болса да тапжылмай кезектесе отырып күтеді. Науқас әлсіреген кезінде деп салады, жақсы сөздерімен жұбатып отырады, ренжітпейді. Ауру үзілер сәтте иманын айтады, бетін ақпен жабады, оң жаққа ән салады. Егер ауру жалғыз қалып өмірден өтер болса "пәленше иманы айтылмай өліпті" деген сөз шығады. Бұл ағайындары мен ұрпақтары үшін де, дін жолында да ауыр күнә. Сондықтан ауыр науқасты қай кезде де жалғыз қалдырмаған. Бұл өмірден өтіп бара жатқан адамға көрсетілетін соңғы құрмет, ізгі қызмет. Мұндайда "көз жұмар кезде қасында кәм отырады?" деген сұрақ туады. Мұның да реті, мәні бар сөз. Сондықтан оған жүктелер міндет те ауыр. Мысалы, атақты Шорманның Мұсасы қайтыс болғанда оның басында Уәлиханның Шыңғысы отырып иманын айтып, бетіп жапқан.

Дереккөздер

Қазақтың салт-дәстүрлері мен әдет-ғұрыптары. ISBN 978-601-282-004-1