Запырангүл: Нұсқалар арасындағы айырмашылық
Content deleted Content added
Өңдеу түйіні жоқ |
|||
18-жол:
|}}
'''Запырангүл ''' ({{lang-la|Crocus}}) – [[Құртқашаштар тұқымдасы]]на жататын көп жылдық тамыр түйнекті [[өсімдіктер]]. [[Еуразия]]да, [[Жерорта теңізі]]нің жағалауларында өсетін 80-ге жуық түрі белгілі. [[Қазақстан]]да [[Іле]], [[Жетісу]] (Жоңғар), [[Теріскей]] Алатауларында, [[Ұзынқара]] ([[Кетпен]]) жотасында, [[Қаратау]]да өседі. Запырангүлдің Алатау Запырангүлі (C. alatavіcus) және [[Корольков Запырангүлі]] (C. korolkovіі) деген түрлері бар. Биіктігі 10 – 30 см-дей. [[Тамыр]] түйнектері ұзынша немесе [[шар]] тәрізді [[домалақ]] болады. Шоғырланып біткен таспа жапырақтарының саны 6 – 9, ұзындығы 10 – 12 см. Сары немесе көкшіл түсті дара гүлінің [[гүл]] қоршауы қарапайым күлте жапырақшалардан тұрады. Гүл қоршауының ортасынан ұзындығы 10 см-дей түтік шығады да, гүлі сол түтіктің ұшында жетіледі. [[Аталық|Аталығы]] үшеу, аталық жіптері қысқа болады. Аналығы біреу, ол 3 жеміс жапырағынан тұрады. [[Жеміс]]і – үш ұялы, көп тұқымды қауашақ. [[Наурыз]] – [[мамыр]] айларында гүлдейді. Гүлдері түнге қарай және бұлтты күндері жабылып қалады. Оларды аралар немесе [[көбелектер]] тозаңдандырады. Запырангүлдер негізінен сәндік [[өсімдіктер]]<ref name="source1">Қазақ Энциклопедиясы</ref>.
== Табиғатта таралуы ==
Республикамыздың Шығыс [[Қазақстан]], [[Алматы]], [[Талдықорған]] облыстарының, жабайы өсетін бұталардың арасында өседі.
''Дәрілік шикізат'' ретінде бәйшешектің жапырағы, тамыр – сабақтары және тамырдың өзі пайданылады.
== Химиялық құрамы ==
Дәрілік шикізатының құрамында сапониндер, [[эфир майлары]], С дәреумені,глюкозидтер, флавондар және примевериндер бар.
== Қоланылуы. ==
Мал дәрігерлігі практикасында бәйшешектің тұнбасы зәр, тер шығаруды үдету үшін, сондай – ақ тыныс алу органдары қабыгнып ауырған малдың қақырығын түсіру үшін пайдаланады. Тұнба 1:10 қатынаста жасалып, бұзауға – 50 – 80 мл, [[қозы]]ға – 10 -15 мл мөлшерінде күніне 3 рет ішкізіледі.
Көктем кезіеде бәйшешектің жапырағы төлге дәреумендік шөпиретінде жемге қосып беріледі.
Бәйшешектің дәрілік шикізатының малға ешқандай зияны жоқ, дәлірек айтсақ ол улы емес. Сондықтан оның жапырағын дәрумендік – С дәрумені – қоры ретінде бұзаудың, қозының жегенінше беруге болады.<ref>Қазақстанның дәрілік өсімдіктері. Іскендіров Әбіш. Алматы "Қазақстан" 1982, 188 бет.</ref>
<ref>Пайдалы өсімдіктерді мал дәрігерлігінде қолдану. - Алматы: Қайнар, 1988. - 248б.</ref>
== Дереккөздер==
<references/>
| |||