Тобыл: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Content deleted Content added
Өңдеу түйіні жоқ
Өңдеу түйіні жоқ
15-жол:
|су шығыны = 805
|өлшеу орны = 272
|бастауы = [[ТорғайҚараадыр Үстірті(Қазығұрт тауы)|Қараадыр]] тауы
|бастауының орны = Тобыл ауылының маңында
|бастауының биіктігі =
|s_lat_dir = N |s_lat_deg = 51 |s_lat_min = 2823 |s_lat_sec = 27
|s_lon_dir = E |s_lon_deg = 6160 |s_lon_min = 0032 |s_lon_sec = 24
|сағасы = [[Ертіс]]
|сағасының орны = Тобыл қаласы
27-жол:
|еңістігі =
|ел = [[Қазақстан]], [[Ресей]]
|аймақ = [[Қостанай облысы]], [[Қорған облысы|Қорған]] және [[Түмен облысы|Түмен]] облыстары
|аймақ =
|ортаққордағы санаты = Tobol River
}}
 
'''Тобыл''' ({{lang-ru|Тобол}}) - [[Ертіс]] алабындағы өзен.
'''Тобыл''' ({{lang-ru|Тобол}}) — [[Ертіс]] алабындағы өзен. [[Қазақстан]]ның [[Қостанай облысы]] және [[Ресей]]дің [[Қорған]], [[Түмен]] облыстары жерімен ағады. [[Қазақстан]] жеріндегі ұзындығы 800 км, су жиналатын алабы 426 мың км², [[Қазақстан]]дық алабы 130 мың км². Тобыл [[Орал|Оңтүстік Оралдың]] шығыс сілемдерінің бірі – Қараадырдан басталып, Ертіске құяды. Басты салалары – [[Шортанды]], [[Сынтасты]], [[Әйет]], [[Үй]], [[Обаған өзені|Обаған]] (көпшілігі сол жағынан құяды). Өзен алабында [[Жақсы Алакөл]], [[Жаман Алакөл]], [[Қулыкөл]], [[Тентексор]], [[Томарлыкөл]], [[Теңіз]], т.б. көлдер бар. Бастаулық бөлігінде [[Торғай]] қолатымен өтеді. Бұл тұста өзен арнасы тастақты келеді және аңғарында ойдым-ойдым қарасулар көп кездеседі. Аңғары өте енді, 2 – 30 км аралығында. Негізінен қар (60%-ы) және жауын-шашын суымен толысады. Жылдық ағынның 82,5%-ы көктемде, 13,5%-ы жазда – күзде, 4,0%-ы қыста болады; жоғарғы деңгейі сәуір – маусым айларына келеді. [[Қазақстан]]дық бөлігіндегі жылдық орташа су ағымы 26,2 м³/с, орташа лайлығы 300 г/м3, минералдылығы 500 – 600 мг/л-ге, далалық өңірде 2000 мг/л-ге жетеді. Суы [[Хлор|хлорлы]]. [[Өзен]] қараша – сәуір айлары аралығында қатады; мұзының қалыңдығы 70 – 78 см. Жазғы суының орташа температурасы 19 – 20°С кейде шілдеде 28,2°С-қа дейін жылынады. Кең жазық болып келген өзен жайылмасында шоқ қарағайлы орман өседі. Өзенде балық бар. Алабы тың және тыңайған жерлерді игерудің нәтижесінде республикадағы сансалалы ауыл шаруашылық дамыған басты астықты өңірге айналды. Қойнауынан [[темір]] кентасы, [[көмір]] [[асбест]] қорлары анықталды.Аңғарында еліміздегі салалық ірі кәсіпорындар саналатын [[Соколов – Сарыбай]] кен-байыту, [[Жітіқара]] асбест, [[Лисаковск]] кен-байыту комбинаттары, т.б. орналасқан. Тобыл суын тиімді пайдалану үшін Жоғары Тобыл бөгені, [[Қаратомар]] бөгені, [[Амангелді]], [[Желқуар]], [[Қызылжар]] бөгендері салынған. Өзен бойында [[Жітіқара]], [[Лисаковск]], [[Рудный]] және [[Қостанай]] қалалары орналасқан.<ref>Қазақ ұлттық энциклопедиясы, 18 том</ref>
 
== Географиялық орны ==
== Дереккөздер ==
[[Қазақстан]]ның [[Қостанай облысы]] және [[Ресей]]дің [[Қорған облысы|Қорған]], [[Түмен облысы|Түмен]] облыстары жерімен ағады.
<references />
 
== Бастауы ==
{{wikify}}
Тобыл [[Орал тауы|Оңтүстік Орал]]дың шығыс сілемдерінің бірі – [[Қараадыр (Қазығұрт тауы)|Қараадыр]]дан басталып, Ертіске құяды.
 
== Су алабы ==
Қазақстан жеріндегі ұзындығы 800 км, су жиналатын алабы 426 мың км<sup>2</sup>, [[Қазақстан]]дық алабы 130 мың км<sup>2</sup>. Басты салалары – [[Шортанды өзені|Шортанды]], [[Сынтасты]], [[Әйет]], [[Үй (өзен)|Үй]], [[Обаған өзені|Обаған]] (көпшілігі сол жағынан құяды). Өзен алабында [[Жақсы Алакөл]], [[Жаман Алакөл]], [[Қулыкөл (Ақжар ауданы)|Қулыкөл]], Тентексор, Томарлыкөл, [[Теңіз көлі|Теңіз]], т.б. көлдер бар.
 
== Гидрологиясы ==
Бастаулық бөлігінде [[Торғай қолаты]]мен өтеді. Бұл тұста өзен арнасы тастақты келеді және аңғарында ойдым-ойдым қарасулар көп кездеседі. Аңғары өте енді, 2 – 30 км аралығында. Негізінен [[қар]] (60%-ы) және [[Атмосфералық жауын-шашын|жауын-шашын]] суымен толысады. Жылдық ағынның 82,5%-ы көктемде, 13,5%-ы жазда – күзде, 4,0%-ы қыста болады; жоғарғы деңгейі [[сәуір]] – [[маусым]] айларына келеді. Қазақстандық бөлігіндегі жылдық орташа су ағымы 26,2 м<sup>3</sup>/с, орташа лайлығы 300 г/м<sup>3</sup>, минералдылығы 500 – 600 мг/л-ге, далалық өңірде 2000 мг/л-ге жетеді. Суы [[Хлор|хлорлы]]. Өзен [[қараша]] – сәуір айлары аралығында қатады; мұзының қалыңдығы 70 – 78 см. Жазғы суының орташа температурасы 19 – 20°С кейде шілдеде 28,2°С-қа дейін жылынады.
 
== Сипаты ==
Кең жазық болып келген өзен жайылмасында шоқ қарағайлы орман өседі. Өзенде балық бар. Алабы тың және тыңайған жерлерді игерудің нәтижесінде республикадағы сансалалы ауыл шаруашылық дамыған басты астықты өңірге айналды. Қойнауынан [[темір]] кентасы, [[көмір]] [[асбест]] қорлары анықталды. Аңғарында еліміздегі салалық ірі кәсіпорындар саналатын [[Соколов-Сарыбай тау-кен байыту өндірістік бірлестігі|Соколов-Сарыбай кен-байыту]], [[Жітіқара хризотил-асбест кен орны|Жітіқара асбест]], [[Лисаков кен байыту комбинаты|Лисаковск кен-байыту]] комбинаттары, т.б. орналасқан. Тобыл суын тиімді пайдалану үшін [[Жоғарғы Тобыл бөгені]], [[Қаратомар бөгені]], [[Амангелді бөгені|Амангелді]], [[Желқуар бөгені|Желқуар]], Қызылжар бөгендері салынған. Өзен бойында [[Жітіқара]], [[Лисаковск]], [[Рудный]] және [[Қостанай]] қалалары орналасқан.<ref>Қазақ ұлттық энциклопедиясы, 18 том</ref>
 
== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}
 
[[Санат:Қазақстан өзендері]]
[[Санат:Қостанай облысы өзендері]]
[[Санат:Ресей өзендері]]
[[Санат:Ертіс су алабы]]
 
 
{{kz-geo-stub}}
«https://kk.wikipedia.org/wiki/Тобыл» бетінен алынған