ш
clean up, replaced: год → ж. using AWB
Content deleted Content added
Өңдеу түйіні жоқ |
ш clean up, replaced: год → ж. using AWB |
||
1-жол:
[[Сурет:Fork-(artillery).gif|thumb|300px|right]]
== Артиллерия ==
5-жол:
# [[әскер]] түрі;
# қару түрі немесе қару-жарақ заттарының жиынтығы;
# артиллериялық қару-жарақ құрылысы, олардың қасиеттері мен ұрыста қолдану әдістері туралы ғылым.
Артиллерия әскер түрі ретінде [[Оперативті таңдау пернесі|оперативтік]] бірлестіктер мен жалпы әскерлік құрамалардың, бөлімдер мен бөлімшелердің құрамына кіретін артиллериялық құрамалардан, бөлімдер мен бөлімшелерден тұрады.
Артиллерияға қару түрі (қару-жарақ заттарының жиынтығы) ретінде зеңбіректер, келте зеңбіректер, [[минаатарлар]], кері теппейтін зеңбіректер, танкжойғыш басқарылмалы ракеталар ұрыс мәшинелері (ұшыру қондырғылары) және [[
атысты басқару аспаптары, [[барлау]] мен атысты қамтамасыз ету құралдары, барлық [[
Артиллерияға [[ғылым]] ретінде артиллериялық қаружарақтық құрылысы, жобалануы, жасалуы мен қолданылуы жөніндегі, сонымен қатар оның ұрыстық қасиеттерінің, атысы мен ұрыста қолдану әдістері жөніндегі білім жиынтығы қамтылады.
▲Артиллерияға қару түрі (қару-жарақ заттарының жиынтығы) ретінде зеңбіректер, келте зеңбіректер, [[минаатарлар]], кері теппейтін зеңбіректер, танкжойғыш басқарылмалы ракеталар ұрыс мәшинелері (ұшыру қондырғылары) және [[Реактив|реактивтік]] артиллерия, артиллериялық және атқыштық [[оқ]]-дәрілер, артиллерияның қозғалу құралдары - дөңгелекті және шынжыр табанды тартқыштар және басқалар;
▲атысты басқару аспаптары, [[барлау]] мен атысты қамтамасыз ету құралдары, барлық [[атқыш |атқыш]] қарудың түрлері мен [[гранататқыштар]] кіреді.
▲Артиллерияға [[ғылым]] ретінде артиллериялық қаружарақтық құрылысы, жобалануы, жасалуы мен қолданылуы жөніндегі, сонымен қатар оның ұрыстық қасиеттерінің, атысы мен ұрыста қолдану әдістері жөніндегі білім жиынтығы қамтылады.
▲''Артиллерия ғылымының негізгі бөлімдері:''
* [[баллистика]];
Line 23 ⟶ 22:
* артиллериялық өндіріс технологиясы;
* артиллерияны ұрыста қолдану;
* атыс пен атысты басқарудың [[
* артиллерия тарихы.
[[Еуропа
[[16 ғ.|16]]-[[17 ғ.|17]] ғасырларда артиллерия ғылымының алғашкы негіздері қалыптаса бастады (зеңбіректер жасау мен артиллерия тактикасы жөнінде).
[[19 ғ.|19]] ғасырдың ортасынан бастап ойық ұңғылы артиллерия жасалып, ату жылдамдығы, атыстың қашықтығы мен дәлдігі артты. [[Бірінші Дүниежүзілік Соғыс|Бірінші дүниежүзілік]] соғыстың басында артиллерия далалық (жеңіл), атты әскер (тау артиллериясы), далалық ауыр және ауыр (қамал артиллериясы) Артиллерия түрлерінен тұрды.
Соғыс барысында сүйемелдеуші Артиллерия, зениттік Артиллерия, танкатқыш Артиллерия пайда болып, минаатарлар көбейді. [[Екінші Дүниежүзілік соғыс|Екінші дүниежүзілік соғыста]], әсіресе, зениттік, танкатқыш, реактивтік және өздігінен жүретін Артиллерия жан-жақты дамыды, сонымен қатар жоғарғы және ерекше қуатты Артиллерия қолданылды.
[[Сурет:AA-gun-niva-1916.jpg|thumb|300px|left|Орыс - германдық майдан, орыс ұшақ сайманы., [[1916]]
Қазіргі кездегі құрлықтағы әскер Артиллериясы әскер Артиллериясына резервтік Артиллерия, ал атқаратын міндеттеріне орай жер үсті және зениттік Артиллерия болып бөлінеді. [[Жер үсті сужиғысы|Жер үсті]] Артиллериясы ұрыстық қасиеттеріне байланысты: зеңбіректік, келте зеңбіректік, реактивтік, танкатқыштық Артиллерия, тау Артиллериясы және минаатарлар болып, қозғалыс түріне байланысты өздігінен жүретін, тіркелетін, өзі жүретін, тасылатын және стационарлық Артиллерия болып бөлінеді.
Әскери-теңіз [[ФЛОТ|флотының]] Артиллериясы (теңіз Артиллериясы) кемелік және жағалаулық Артиллериядан тұрады. Құрылымдық ерекшеліктері бойынша Артиллериялық жүйелер ұңғылы, ойық ұңғыны, тегіс ұңғылы, кері теппейтін, реактивтік казематтық, әмбебапты Артиллерияға бөледі.
=== Батарея ===
[[Батарея]] — Артиллерияның атыстық және тактикалық бөлімшесі, ал оның негізгі атыстық бөлімшесі болып 2-4 батареядан құралған [[
Артиллериялық дивизиондар бірігіп Артиллериялық полкті немесе Артиллериялық бригаданы, ал бригадалар (полктар) бірігіп Артиллериялық дивизияны құрайды.
Шетел армияларында Артиллериялық зеңбіректердің негізгі үлгілері 105 және 155 мм-лік зеңбіректер, 105-155 және 203 мм келте зеңбіректер, 110 мм және басқа реактивтік снарядтардың ұшыру қондырғылары, 81-106,7 және 120 мм минаатарлар, 90 мм танқатқыш зеңбіректер, 106 және 120 мм кері теппейтін зеңбіректер және әртүрлі танкіге қарсы басқарылатын [[
Зеңбіректердің атыс қашықтығы 13-33 км, келте зенбіректерде - 24 км-re дейін, минаатардың атыс қашықтығы 5-10 км. Белсенді реактивті [[снаряд
''Оның ұрыста қолданылуының негізгі принциптері:''
Line 52 ⟶ 51:
* жаяу әскер мен, танктермен,
* әскердің басқа түрлерімен
* [[
* артиллерия атысы мен маневрін үздіксіз және икемді басқару.
<ref>Қазақ тілі терминдерінің салалық ғылыми түсіндірме сөздігі: Әскери іс. Алматы:"Мектеп" ААҚ , 2001
==Дереккөздер==
|