Ұстаз: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

 

'''Ұстаз''' — жас [[Ұрпақ|ұрпақты]], жалпы адамды ізгілікке баулып, [[Жақсылық|жақсылыққа]] тәрбиелейтін, [[білім]] беретін оқытушы. Қазіргі [[Қоғам|қоғамда]] оқу-тәрбие жұмысын жүргізуші маман педагог ''ұстаз'' деп аталады. Дегенмен, ұстаз ұғымы арнаулы білім, қажетті құжатқа байланысты емес. Үлгілі, өнегелі, өмір тәжірибесі бай адам ғана ұстаз бола алады. Жалпы “Ұстаз — тәрбиелеуші” ұғымы діни ілімнен бастау алады. Ол адамзатты [[ғылым|ғылымды]] сүюге, танымға құштарлыққа үндейтіні [[Құран]] Кәрімнің беташар сүресінің [[АЛЛА|Алланы]] “Рабби — тәрбиелеуші” мағынасында ұлықтаумен басталуынан көрінеді. [[Мұсылман|Мұсылмандар]] [[Мұхаммед пайғамбар| пайғамбары Мұхаммедке]] (ғ.с.) келген алғашқы уахидің де “Оқы, оқы, оқы…” деп басталуы адамды ізгілікке бастаушы ғылым-білімнің маңызын, осы ілімді шәкірт жүрегіне егуші ұстаз қызметінің маңызын аңғартады. Діни танымда, [[Халық|халықтың]] [[Мифология|мифологиялық]] санасында шәкірттің ұстазға бұлтақсыз мойынсұнуы мен шексіз берілуін, өз еркін ұстазға сеніп тапсыруы арқылы [[ақиқат]] ілімді иеленетіні насихатталған. Мұның бір мысалын [[Мұса]] (ғ.с.) пайғамбардың Қызыр (ғ.с.) пайғамбарға шәкірт болуынан көреміз. Демек, бұдан ұстаздың зор [[Жауапкершілік — адам бойындағы белгілі бір істі|жауапкершілігін]], оның терең ілім иесі болуымен қатар, кемел адамдық қасиеттің иесі болуы керектігін байқаймыз. Дәстүрлі [[Қазақ|қазақ]] [[Мәдениет|мәдениетіндегі]] рухани-ақылақтық тәрбие ісінде “Ұстаз — шәкірт” қарым-қатынасы кең тараған әрі ғылыми, ағартушылық, мәдени, кәсіптік тәрбие беру тәжірибесін рухани тәжірибемен ұштастырған ерекше жүйе болды. [[Қазақ халқы|Қазақ халқының]] шәкіртті ұстаз алдына апарғанда айтылып, мәтелге айналған “Сүйегі — менікі, еті — сенікі” деген сөзінің астарына үңілсек осыны аңғарамыз. Бұл мәтел кеңеcтік замандағы атеистік идеологияға сай бұрмаланып түсіндіріліп келсе, герменевтикалық тұрғыдан сөз астарына үңілсек: “сүйегінің — асылының, рухының иесі — Алла бар, оған [[қиянат]] жасама, ал етін сомдау, яғни біліммен көркейту ұстаздың ісі” деген тұспал бар.

Бұл мәтелде ұстаздың шәкірт тәрбиелеу ісіндегі ең негізгі ұстанымның бірі — шәкірттің өзіндік “меніне” құрмет, қайталанбас адамдық тұлғасы қалыптасуына ықпал ету міндеті көрінеді. Ұстаз — пір, яғни ақиқат жолындағы рухани тәрбиеші, жолбасшы ұғымы да қазақ дәстүрлі мәдениетіне жат емес. Қазақ халқының рухани мәдениетінде бай [[мұра]] қалдырған, рухани [[адамгершілік]] мұраттары мен ақылақтық ұстанымдары, үлгі-өнегесі түркі әлеміне, жалпы адамзатқа ізгілікті, игілікті жол нұсқайтын рухани ұстаздар бар. XIX—XX ғасырларда [[Абай Құнанбайұлы|А.Құнанбаев]] көшбасшысы болған, ағартушылық идеясын басты ұстаным тұтқан Алаш арыстары қазақ қауымын тың өріс, жаңа өркениет көшіне ілесуге үндеді және осыған негіз боларлық ғылыми-әдістемелік негіз жасады. Кеңестік дәуірде өркендеген ғылым-білім саласындағы жетістіктер негізінде ұстаз мамандығы, [[педагогика]] ғылымы жаңа деңгейде дамып өрістеді.(қараңыз ''[[Мұғалім]]'')