Алтай таулары: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Content deleted Content added
мəлімет қостым
Тег: Mobile edit Mobile web edit
58-жол:
Мұзтау - Алтай тау жүйесінің [[Ресей]] және [[Қазақстан]] жеріндегі ең биік шыңы (4506). Қатын жотасының шығыс жағын ала, Қазақстан мен Алтай өлкесінің (Ресей) әкімшілік шекарасы маңында жатыр. Ұшар басында Үлкен, [[Кіші Берел мұздығы|Кіші Берел]], Меңсу, т.б. мұздықтары бар, бұлардан [[Қатынсу]] өзені бастау алады. Мұзтауды қазақтар Ақсүмбі, Ақтайқы деп атаса [[алтайлықтар]] Үч сумер деп атайды. Алтайдың Мұзтаудан кейінгі екінші биік шыңы - [[Бесбоғда]] теңіз деңгейінен 4374 м биіктікте, Қытай мен Моңғолия шекарасында орналасқан. Үшінші биік шыңы теңіз деңгейінен 4362м биіктіктегі Мөнххайрхан тауы.
 
Алтай керемет
==Табиғат зоналары, өсімдіктері мен жануарлар дүниесі==
Алтай тауларының табиғатына оның алып жатқан географиялық орны үлкен әсер етеді. Оңтүстік-батыстағы аласа тау беткейлерінде ылғал аз түседі. Сол себептен оның батыс бөлігіндегі тауларға ылғал молырақ түседі. Солтүстік-батыстың биік белдеулері дала зонасынан (1600-1800 м) басталады да, оңтүстік-батыста [[Зайсан қазаншұңқыры]]на қараған жағы шөлейт зонаға (900-1100 м) кіреді. Ол екеуінің шекарасы Бұқтырма өзенімен жүреді. Далалық тау беткейлерінен жоғары орманды таулар (2100-2300 м), шалғынды альпілік белдеуі (2500-2600 м) жәнө биік шыңдағы мәңгі қар жататын белдеу (2600 м-ден жоғары) өтеді. Орман алқаптарында май қарағай, бал қарағай, шырша, самырсын өседі. Тау жоталарындағы шалғында мал жайылады, омарта шаруашылығы дамыған. Ең жоғарғы белдеу таулы тундрадан, жалаңаш тау басындағы қар мен мұздықтардан тұрады. Тау етегі мен аласа таулар кұнарлы кара топырақты келеді, онда дала зонасының өсімдіктері (боз, бетеге және т.б.), шөлейт зонада сортаң өсімдіктер өседі. Тоғайларда [[итмұрын]], [[қарақат]], [[жидек]], тау аралық аудандарда күлгінді тарғақ шөп, қоңырбас, т.б. шөп тектес өсімдіктер шығады.
 
Алтай өлкесі аңға бай. Орманда [[Бұғылар|бұғы]]-[[Кермарал|марал]] өсіретін шаруашылықтары бар. Тағы аңдардан [[Аюлар|аю]], [[жабайы шошқа]], бұғы, [[таутеке]], қар барысы тіршілік етеді. [[Бұлғын]], қаракүзен, [[ақкіс]] сияқты терісі бағалы аңдар жиі ұшырайды. [[Сутышқан|Су тышқаны]], жанат тәріздес ит жерсіндірілген. Құстардан [[меңіреу құр]], [[Шілдер|шіл]], [[кекілік]], [[тоқылдақ]], [[ұларлар]] кездеседі.
 
Шығыс Қазақстанның әдемі табиғаты мен сирек кездесетін аңдарын, өсімдіктерін қорғау мақсатында [[1976 жыл|1976]] жылы [[Марқакөл қорығы]] ұйымдастырылған. Қорықта Алтайдың тау алды даласы, бал қарағайлы, шыршалы ормандары, әсем табиғаты қорғауға алынған.
 
[[Рахман қайнары]] - шипалы жылы су көзi, Оңтүстік Алтайдың кішкене тектоникалык ойпатында Арасан курорты жағасында теңіз деңгейінен 1750 м биіктікте орналасқан. Айналасын биік тау,орман қоршаған табиғаты өте көрікті жер.
 
Шығыс Қазақстан - еліміздегі негізгі ағаш даярлау, ағаш өңдеу шаруашылығының орталығы. Орман оның басты байлығының бірі болып табылады. Бірақ кейінгі жылдары осы байлықты ысыраппен пайдалану, ағашты бақылаусыз кесу және өрттің жиі болуы орман алқаптарын азайтып барады.
<ref>Қазақстанньң физикалық географиясы, Алматы: Атамұра, 2008. ISBN 9965-34-809-Х</ref>
 
== Дереккөздер ==