Иосиф Виссарионович Сталин: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Content deleted Content added
Өңдеу түйіні жоқ
26-жол:
= Сталин (Джугашвили) Иосиф Виссарионович =
[[Сурет:Stalin 1945.jpg|thumb| 200px |right]]
Сталин (Джугашвили) Иосиф Виссарионович (9.12.1879, [[Гори]] қаласы, қазіргі [[Грузия РеспбуликасыРеспубликасы]] – 5.3.1953, [[Мәскеу|Мәскеу қала]]сы) – саяси қайраткер, Кеңес Одағы Коммунистік партиясының Бас хатшысы (1922 – 53), Кеңес Одағының маршалы ([[1943]]), Кеңес Одағының генералиссимусы ([[1945]]). [[1894 жыл]]ы [[Тбилиси]]дегі православиялық діни семинарияға оқуға түскен. Онда оқи жүріп, құпия үйірменің жұмысына ат салысып, “[[Месамедаси]]” (үшінші топ) атты грузин социал-демокр. ұйымына мүше болып кірді. [[1899 жыл]]ы саяси қызметі үшін семинариядан шығарылып, біржола төңкерісшілдік жолға түсті. [[1901 жыл]]ы РСДЖП-ға мүшелікке өтті. “[[Коба]]” деген лақап атты иемденді. Астыртын қызмет барысында бірнеше рет тұтқынға алынып, Шығыс Сібірге жер аударылды. [[1912 жыл]]дан РСДЖП-ның ОК-не мүшелікке сайланды. 1912 – 13 жылы [[Санкт-Петербург]]те жұмыс істей жүріп, “[[Звезда]]” және “[[Правда]]” газеттерінің жұмысына белсенді ат салысты. Осы кезде “[[Марксизм және ұлт мәселесі]]” деген еңбегін жазды. 1913 жылы ақпанда тағы да тұтқындалып, Турухан өлкесіне жер аударылды. Айдаудан [[1917]] жылғы Ақпан революциянан кейін оралып, РСДЖП-ның ОК бюросының құрамына және “[[Правда]]” газеті редакциясына енді. Қазан төңкерісін әзірлеуге және оны жүзеге асыруға қатысты. Кеңестердің Бүкілресейлік 2-съезінде (8.11. 1917) Ұлт істері халкомы (1917 – 22) ретінде алғашқы кеңес өкіметінің құрамына сайланды. 1919 – 22 жылы Мемлекеттік бақылау халкомы міндетін қоса атқарды. Азамат соғысы (1918 – 20) кезінде Оңт., Батыс және Оңтүстік-Батыс майдандарының революция әскери куаттінің мүшесі болды. 1922 жылы сәуірде РК(б)П ОК Пленумы Сталинді ОК-нің Бас хатшысы етіп сайлады. КСРО-ны құруға белсене қатысты. Алғашқы кезде “[[автономияландыру]]” (бүкіл республикалардың РКФСР-ге автономия құрастурықығында енуі) жобасын ұсынды. [[Ленин]] өмірінің соңғы жылдарында бар билікті қолына топтастыруға талпынған Сталиннің жеке басына сенімсіздік танытты. Ол Кеңестердің Бүкілодақтық 1-съезіне (1922 жылы желтоқсан) жолдаған хатында Сталинді орнынан ауыстыру жөнінде ойластыруды ұсынды. Алайда РК(б)П-ның 13-съезі (1924 жылы мамыр) Сталинді Бас хатшы етіп қалдыруды ұйғарды. Сталиннің басшылығымен ауыл шаруашылығын коллективтендіру қолға алынып, байлар мен кулактарды тап ретінде жою саясаты жүзеге асырылды (қ. [[Кәмпескелеу]]). Бұл халық арасында жасанды ашаршылық пен босқыншылықты туғызып, ауыл шаруашылығын коллективтендіруге қарсы шаруалар қозғалысының өрістеуіне алып келді. Сталин елде қуғын-сүргін саясатын жүргізіп, тоталитарлық жүйені қалыптастырды. Ұлттық интеллигенция өкілдерін “[[халық жаулары]]” ретінде қуғындауды күшейтті. “[[Халық жаулары]]” жазасын өтейтін лагерлердің санын арттырды (қ. [[ГУЛАГ]]). Одақтас республикалар мен ұлттық автономияларды саяси және экономикалық биліктен айырып, Кремльге тәуелді етті. Ол гитлерлік Германияның КСРО-ға соғыс ашу мерзімін бағалауда қателік жіберді. 2-дүниежүзүлік соғыс жылдарында КСРО Қорғаныс халкомы, КСРО Қарулы Күштерінің Жоғарғы Бас қолбасшысы болып тағайындалды. Кеңес Одағының басшысы ретінде үш держава – КСРО, АҚШ, Ұлыбритания басшыларының [[Тегеран]] ([[1943]]), [[Қырым]] ([[1945]]) және [[Потсдам]] ([[1945]]) конференцияларына қатысты. Соғыстан кейінгі кезеңде жеке басқа табыну қарқыны онан әрі өрістеді. Сыртқы саясат саласында Батыс елдерімен ымыраға келуден бас тартып, қырғи қабақ соғыстың басталуына ықпал етті. Оның жаппай қырып-жою қаруын жасау мақсатының нәтижесінде [[Семей]] полигоны дүниеге келді. КОКП-ның 1956 жылы өткен 20-съезі Сталиннің жеке басына табынушылықты сынға алды. Сталин 3 рет [[Ленин]] орденімен, 2 рет “[[Жеңіс]]” орденімен, [[Социалдық Еңбек Ері]] (1939) және [[Кеңес Одағының Батыры]] (1945) атағымен марапатталған. Мәскеудегі Қызыл алаңға жерленген.<ref>Қазақ энциклопедиясы</ref>
 
== Сыртқы сілтемелер ==