|
'''Нұрғалиев Рымғали''' (17.6.1940 жылы туған, [[Шығыс Қазақстан облысы]] [[Семей]] қаласы әкімдігі Қайнар ауданы) – әдебиет зерттеушісі, сыншы, [[жазушы]], ҚР ҰҒА академикі (2003). ҚазМУ-дың филология факультетін (1963), аспирантурасын (1967), докторантурасын (1972) бітірген. 1962 – 96 ж. “Лениншіл жас” (қазіргі “Жас алаш”) газетінде тілші, Қазақстан Жазушылар одағы сын секциясында кеңесші, ҚазМҰУ-да доцент, профессор, филология факультетінің деканы, [[Қазақ Совет Энциклопедиясы]]ның Бас редакторы (1986 – 96) қызметтерін атқарған. Қазір Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия университетінің қазақ әдебиеті кафедрасының меңгерушісі. Алғашқы ғылым еңбегі “Сабыр Шәріпов” деген атпен 1961 жылы жарық көрді. Зерттеу еңбектері қазақ әдебиеті мен драматургиясының тарихына, теориясына, оның жанрлық жүйесі мен поэтикасына арналған. Ол “Трагедия табиғаты” еңбегінде М.Әуезовтің драматургиясын саралап, жазушы шығармасындағы тартыс, сюжет, идея мәселелерін кең ауқымда талдады, шығармашыл зертхана сырларын ашты. “Талант тағдыры” зерттеу еңбегінде қазақ театр өнерін қалыптастырушылардың бірі, алғашқы [[режиссер]], көрнекті драматург Ж.Шанин мұрасын жан-жақты қарастырды. “Өнер алды – қызыл тіл”, “Өнердің эстетикалық нысаны”, “Күретамыр”, “Айдын” кітаптарында драматургияның жанрлық-эстет. мәселелері, поэтика, стиль бедерлері сан қырынан танылған. Оның еңбектерінде М.Әуезов трагедияларындағы ішкі монолог құдіреті, тарихи желінің беріктігі, тіл айшығы, С.Сейфуллин драмаларындағы, І.Жансүгіров пьесаларындағы ақындық үрдіс сілемдері, әрекет, тартыс негізінде пернеленетін адамдық қасиеттер терең талданған (“Қазақ революциялық поэзиясы”, 1987). “Телағыс” монографиясында эстетика тарихы, әдебиеттанудың әдіснамасы, көркемдік әдіс, бейнелеу құралдары, аударма сипаты, т.б. қамтылған. Ол әдебиет пен өнер, эстетика, театр мәселелерін сөз ететін көптеген эссе, мақалалар топтамасын жазған. Л.Толстойдың “Әзәзіл” повесін, Н.Погодиннің “Салтанат жыры” пьесасын, А.Кешоковтың “Соңғы шақырым” драмасын, П.Брагиннің “17 жайлы хикая” повесін қазақ тіліне аударды. “Айдын”, “Телағыс”, “Қазақ революциялық поэзиясы” трилогиясы үшін Қазақстан Мемлекеттік сыйлығын алған (1988).
'''Рымғали Нұрғалиұлы Нұрғали''' ([[1940 жыл]]ы [[1 маусым]]да [[Семей облысы]] [[Абыралы ауданы]] [[Қайнар ауылы]]нда туған) - [[тарихшы]]. Филология ғылымдарының докторы.
==Шығармашылығы==
Әкесі - Файзуллин Нұрғали (1900-1991), кеңшар директоры болған, аудандық атқару комитетінің төрағасы болған. Анасы - Файзуллина Нұрғайша (1917-1950), мұғалім болған.
* Айғақ, А., 2000
* Сырлы сөз, А., 2000
С.М.Киров атындағы Қазақ мемлекеттік университетінің [[филология]] факультетін (1963), [[қазақ әдебиеті]] кафедрасының [[аспирантура]]сын (1966), докторантурасын (1972) бітірген.
* Арқау, 2 т., А., 1991
* Әуезов және Алаш, А., 1997
Докторлық диссертациясының тақырыбы: «Қазақ драматургиясының поэтикасы». С.М. Киров атындағы Қазақ мемлекеттік университетінің (әл-Фараби атындағы ҚазҰУ, 1983 жылдан) профессоры. ХӨА (1995 жылдан), Халықаралық Айтматов академиясының (2002 жылдан), ҚР ҰҒА 2003 жылдан) академигі. 40 ғылым кандидаты мен 15 ғылым докторын дайындаған. 7 томдық шығармалар жинағының ([[Астана қаласы]], 2005), 50-ден астам жеке басылымдардың: сын, ғылыми, прозалық кітаптардың, оқулықтардың; 800-ге жуық жарияланған ғылыми-сын мақалалардың (1961-2009) авторы. Халық конференцияларында баяндама жасаған.
* М.Әуезов тағылымы, А., 1987
Қазақ, орыс, түрік, неміс және араб (сөздікпен) тілдерін біледі.
* Ай қанатты арғымақ, А., 1990
* Ахмет Байтұрсынов, А., 1990
1962-1965 жылдары - республикалық «Лениншіл жас» газетінің әдеби қызметкері, арнаулы тілшісі. 1966-1968 жылдары - Қазақстан Жазушылар одағының кеңесшісі.1963-2000 жылдары - С.М. Киров атындағы ҚазМУ (әл-Фараби атындағы ҚазМУ) аспиранты, аға оқытушысы, доценті, профессоры, деканы. 1980-1984 жылдары - Әдебиет институтының оқытушысы (Мәскеу қаласы). 1986-1998 жылдары - Қазақ энциклопедиясының бас редакторы.
* Вершины возвращенной литературы, А., 1998
2000-2010-жылдары - Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университеті қазақ әдебиеті кафедрасының меңгерушісі.КСРО Жазушылар одағының мүшесі (1968), Қазақ Пен-клубының мүшесі (1991). Терминологиялық, ономастикалық комитеттердің; Жоғары аттестациялық комиссияның; Мемлекеттік сыйлықтар жөніндегі комитеттің мүшесі.
* Қазақ драматургиясының поэтикасы, А., 1973
* Қазақ әдебиетінің алтын ғасыры, А., 2003
«Парасат» орденімен (2005); ҚР медальдарымен, [[Шолохов Михаил Александрович|М.А.Шолоховтың]] 100-жылдығына орай медалімен (РФ); [[Қырғызстан|Қырғызстан Республикасы]] Жоғарғы Кеңесінің Құрмет грамотасымен (2003) марапатталған. Мемлекеттік сыйлықтың (1988), Ш. Уәлиханов атындағы (2003), [[Ахмет Байтұрсынұлы]] атындағы (2005) сыйлықтардың лауреаты. Білім беру ісінің Құрметті қызметкері (2004). Жоғары мектептің үздігі (1984). ҚР ғылымы мен техникасына Еңбек сіңірген қайраткері (1998).
Әскери атағы - запастағы [[офицер]].
Діни көзқарасы - [[мұсылман]].
Саяси қайраткер ретіндегі идеалы - «Алаш Орда» жетекшілері.
Хоббиі - табиғат аясында болу.
Сүйіп оқитын әдебиеті - классикалық көркем [[проза]], [[поэзия]],танымдық әдебиет.
Жұбайы - [[Қадиша Рүстембекқызы Нұрғали]], филология ғылымдарының докторы, профессор.
2010 жылдың ақпанында қайтыс болған.<ref>Қазақстан Республикасында кімнің кім екені . Екі томдық анықтамалық. Алматы, 2011 жыл. ISBN 978-601-278-473-2</ref>
==Дереккөздер==
<references/>
{{wikify}}
{{Суретсіз мақала}}
[[Санат:Тұлғалар]]
[[Санат:1 маусымда туғандар]]
[[Санат:1940 жылы туғандар]]
[[Санат:Шығыс Қазақстан облысында туғандар]]
[[Санат:Алаштанушылар]]
[[Санат:Қазақстан тарихшылары]]
[[Санат:Қазақстан ғалымдары]]
[[Санат:Қазақстан филологтары]]
[[Санат:Қазақстан білім беру ісінің үздіктері]]
[[Санат:Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткерлері]]
[[Санат:Парасат орденінің иегерлері]]
[[Санат:Қазақстан мемлекеттік сыйлығының иегерлері]]
|
