Алма: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Content deleted Content added
ш 87.247.61.121 (т) өңдемелерінен Dexbot соңғы нұсқасына қайтарды
1-жол:
'''Алма''' ({{lang-la|malus}})— [[раушангүл тұқымдасы]]на жататын, өте кең тараған [[ағаш]]тарының жемісі.
 
Табиғи алманың жер шарында 36 түрі белгілі, олардың 10— 12-сінің [[шаруашылық]]тық маңызы бар. Қазақстанда, негізінен, [[Сиверс алмасы]], [[Недзвецкий алмасы|Недзвецкий]], [[қырғыз алмасы]] өседі. Алманың жаздық, күздік, қыстық сұрыптары бар. Алма ағашының өмір сүру ұзақтығы 20—100 жыл, биіктігі 4—10 м болады. 3—12 жылда жеміс береді, әр гектардан шамамен 100—300 ц өнім алынады. Тұқымынан және өсімді (вегетативті) жолмен көбейеді. Тұқымынан көбейту бұлама алуда және [[селекция]]да қолданылады.
 
Алма ағашының сұрыптарына қарай өмір сүру ұзақтығы 20-100 жыл, биіктігі 3-10 м аралығында, 3-12 жылда жеміс береді. Жаздық, күздік, қыстық сұрыптары болады. Жаздық сұрыптары еккеннен кейін 3-4 жылдан соң жеміс бере бастайды. Толық жеміс беру мезгілі 15-20 жыл. Ал, 30-35 жыл өткен соң мұндай сұрыптардың жеміс беруі нашарлай бастайды. Жаздық, күздік, қыстық сұрыптарды іріктеп алу тәртібін орындамау, қандай да болсын бір түрін көбейтіп жіберу – әсіресе, өнімді жинаған, сақтаған, өңдеген кезде көптеген қиыншылықтар туғызады. Бақшада мейлінше көп сақталатын қыстық сұрыптарға едәуір орын берілгені дұрыс.
Қолданылуы[өңдеу]
 
Алма құрамында су, қант, қышқыл, А, В1, В2, В6, С, РР дәрумендері, көптеген минералды заттар бар. «Күнде кешкісін бір алма жесеңіз, дәрігер қажет емес», – деген мақал алманың қаншалықты пайдалы екендігін білдіреді. Сонымен қатар, алма шырыны адам ағзасын ауыр металдардан тазартуға, қан бұзылу және жүрек ауруларын емдеуге қолданылады. Алма жемісі тасымалдауға, сақтауға жарамды. Алма жемісінен шырын, тосап, компот, джем, қақ жасалады. Сондай-ақ тамақ, кондитер және иіс су өнеркәсібінде қолданады. Алманы күнделікті тағамға, салаттарға қосып пайдаланады.
Тұқымынан және өсімді (вегетативті) жолмен көбейеді. Тұқымынан көбейту бұлама алуда және [[селекция]]да қолданылады.
 
Алманы көбейту кейде ұластыру арқылы да жүзеге асады. [[Қазақстан]]да алманың 40-тан астам сұрыптары аудандастырылған, оның 20-сын ([[Салтанат]], [[Іле]], [[Алатау]] шапағы, [[Алматы]] т.б.) қазақ селекционерлері өсіріп шығарған. Алма жемісі тасымалдауға, сақтауға жарамды, тағамдық заттарға бай, дәмді келеді, әрі жақсы өңделеді. Алма құрамында 83—88 % су, 7,5—16 % қант, 0,2—0.8 % қышқыл, 9,5—18,5 % құрғақ қалдық, 0,28—1,0 % илік заттар, А, В<sub>1</sub>, В<sub>2</sub>, В<sub>6</sub>, С, РР витаминдері, көптеген минералды заттар бар. [[Шырын]]ынан шарап, сусын дайындалады, жемісін емдік дәрі ретінде де, адам организмін ауыр [[металл]] заттардан тазалауға, қан бұзылу және жүрек ауруларын емдеуге қолданады.
«https://kk.wikipedia.org/wiki/Алма» бетінен алынған