Каспий маңы ойпаты: Нұсқалар арасындағы айырмашылық
Content deleted Content added
Өңдеу түйіні жоқ |
|||
1-жол:
{{Ойпат
|Атауы = Каспий маңы ойпаты
|Төл атауы =
|Сурет =
|Сурет тақырыбы =
|Координаттары = 47/32/0/N/49/1/0/E
|CoordScale =
|Елдер =Қазақстан / Ресей
|Аймақтар =
|Теңiз деңгейiнен биіктігі =
|Ең төмен нүктесі =
|Солтүстіктен оңтүстікке дейінгі қашықтық = 500
|Батыстан шығысқа дейінгі қашықтық = 1000
|Ауданы = 200 мың
|Өзендер = Еділ / Жайық / Терек өзені
|Көлдер =
|Позициялық карта = Қазақстан
|Позициялық карта 1 =
|Карта =
|Карта тақырыбы =
|Ортаққордағы санаты =
}}
[[Сурет:caspianseamap.png|thumb|right|318px|Каспий ойпатының картасы]]
'''Каспий маңы ойпаты''' – [[Каспий теңізі]]н солтүстігінен доға тәрізді ораған ойпатты жазық.
== Географиялық орны ==
==Дереккөздер:==▼
Солтүстігінде [[Жалпы Сырт|Жалпы Сырт қыратымен]], шығысында [[Үстірт (Маңғыстау)|Үстірт]] және [[Маңғыстау таулары]]ның етегімен, батысында [[Ергени|Ергене қыратымен]] шектеледі. Ұзындығы батыстан шығысқа қарай 1000 км-ден астам, ені 500 км-дей. Аумағы 200 мың км<sup>2</sup> . Негізінен [[Қазақстан]] жерінде, батыс шеті [[Ресей]] аумағында.
== Жер бедері мен геологиясы==
Абсолюттік биіктігі Каспий теңізі жағалауындағы –27 м-ден шет жақтарында 100 м-ге дейін көтеріледі. Каспий маңы ойпаты бұрын теңіз түбі болған. [[Төрттік кезең|Төрттік дәуір]]дегі теңіз трансгрессиялары кезінде теңіз дүниежүзілік мұхит деңгейінен 50 м жоғары көтеріліп, солтүстігінде [[Жигули таулары]]на дейін жеткен. Каспий маңы ойпатының жер бедері теңізден қалған қалыңдығы 1 км-ге дейін жететін беткі қабаты құм, шөгінді саз жыныстары қабаттарынан қалыптасқан. Тегіс жазықтың үстінде жеке тұз күмбезді қыраттар кездеседі (Бесшоқы - 60 м, [[Индер тауы|Индер]] - 56 м, Үлкен Боғда - 152 м, т.б.). Ойпаттың теңіз жағалық бөлігінде батысында Кума өзенінің сағасынан, шығыста [[Жем (өзен)|Жем]] өзеніне дейін бор төбешіктері таралған.
== Климаты ==
[[Санат:Қазақстан табиғаты]]▼
Климаты қатаң континенттік. Қаңтардың орташа температурасы солтүстігінде –14 °С, Каспий теңізі жағалауында –8 °С. Абсолют минимумы –40 °С-қа дейін барады. Қар жамылғысы жұқа түскенімен, 4 – 5 ай жатады. Жазы ыстық әрі құрғақ. Шілденің орташа температурасы 22 – 24 °С. Абсолют максимумы 40 °С-тан асады. Жылдық жауын-шашын солтүстігінде 250 мм-ден оңтүстік-шығысында 150 мм-ге дейін кемиді. Аңызақ жел жиі қайталанады.
[[Санат:Қазақстан географиясы]]▼
== Су торабы ==
Өзен торабы сирек. [[Еділ]], [[Жайық]], [[Терек өзені|Терек]] өзендері ғана Каспий теңізіне дейін жетеді. [[Үлкен Өзен|Қараөзен]], [[Кіші Өзен|Сарыөзен]], [[Ойыл (өзен)|Ойыл]], [[Сағыз өзені|Сағыз]], [[Өлеңті (Жайық)|Өлеңті]], [[Бұлдырты өзені|Бұлдырты]], [[Қалдығайты]] жазда үзіліп қалады. Тұзды көлдер көп.
== Өсімдігі мен жануарлар дүниесі ==
Каспий маңы ойпаты шөлейт және [[шөл аймақтарды қамтиды. Сортаң бозғылт қоңыр және қоңыр топырақ сипатты сор мен сортаң кең көлемде таралған. Солтүстігінде жусанды-бетегелі, оңтүстігінде жусанды-сораңды өсімдіктер басым. Жануарлардан ұсақ кеміргіштер – [[сарышұнақ]], [[қосаяқ]], [[аламан тышқаны]], т.б. жиі кездеседі. Еділ мен Жайықтың аралығындағы құмдарда [[ақ бөкен]], [[қарсақ]] кездеседі. Еділдің атырауы су құстарына бай. Каспий маңы ойпатында [[мұнай]], [[газ]], [[ас тұзы]] кен орындары мол. Қар жамылғысының жұқа түсуі қысқы мал жайылымына қолайлы. Көлдете суғару жемшөптен мол өнім алуға мүмкіндік береді. Еділ – Ақтөбе жайылмасында бау-бақша, техникалық дақылдар және күріш егіледі. Еділдің атырауында [[Астрахан қорығы]], шығысында мемлекеттік [[Үстірт қорығы]] орналасқан.<ref>“[[Қазақ энциклопедиясы]]”</ref>
{{дереккөздер}}
▲[[Санат:Қазақстан табиғаты]]
▲[[Санат:Қазақстан географиясы]]
{{бастама}}
| |||