Ерімбет Көлдейбекұлы: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Content deleted Content added
1-жол:
'''Қарасақал Ерімбет''', Көлдейбекұлы Ерімбет (1844, [[Қазалы уезі]] [[Көкаша мекені]] – 1916, сонда) – ақын.
'''Қарасақал Ерімбет''', Көлдейбекұлы Ерімбет (1844, [[Қазалы уезі]] [[Көкаша мекені]] – 1916, сонда) – ақын. Шыққан руына орай елге Қарасақал Ерімбет болып танылған. Хиуадағы «[[Шеккі Хазірет]]» медресесінде оқып, білім алған. Қарасақал Ерімбеттің ақындық өнер жолының қалыптасуына [[Шернияз Жарылғасұлы]] (1807 – 1867), [[Қашқынбай Қожамбетұлы]], т.б. ақындар ықпал еткен. 1877 – 79 жылдары Қалыңбас аумағында болыстық қызмет атқарған. Жыраулық, жыршылық, әншілік, ақындық, сал-серілік өнері тоғысқан Қарасақал Ерімбет пен оның өнерпаздық айналасы: [[Базар Оңдасұлы]], [[Омар Шораяқұлы]], [[Тұрмағамбет Ізтілеуов]], [[Даңмұрын Кенжебекұлы]], [[Әзілкеш Шымырұлы]], [[Оңғар Дырқайұлы]], [[Жарылқасын Сырманұлы]], [[Тұрымбет Салқынбайұлы]], т.б шайырлар Сыр бойының жыраулық-жыршылық мектебін қалыптастырды.<ref>“Қазақстан”: Ұлттық энцклопедия/Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы “Қазақ энциклопедиясы” Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9</ref> Қарасақал Ерімбет шығыстық дидактика-философиялық мазмұндағы әдеби дәстүрді одан әрі дамытып, ислам дінінің гуманистік-ағартушылық идеяларын қазақ поэзиясының поэтикалық өзегімен тұтастыра жырлады. Оның насихаттық өлеңдеріне («[[Жақсылар бұл қиссадан ғибрат ал]]», «[[Әй, балам, саған насихат]]», «[[Жалғанның түбін ойлап, күтініңдер!]]», «[[Сыйлап қал бір-біріңді соқпай саның]]», «[[Жадыңа, ислам халқым, неге алмайсың?]]», «[[Халықтың қалсын сөзі құлағыңда]]») Алланың құдіреті, Құранның шындығы, пайғамбардың өсиеті, білім-ғылымға ұмтылу жырланса, дастандарына («[[Атымтай Жомарт]]», «[[Хазіреті Ғали мен Дариға қыз]]», «[[Әбу Шашма]]», «[[Сәдуа¬қас Сақи]]», «[[Ақтам сақаба]]», «[[Бап Раушан]]») Құран кітабындағы хикаялар, Мұхаммед пайғамбар мен оның сахабаларына байланысты аңыз әңгімелер өзек болған. Сондай-ақ, ол қазақтың дәстүрлі айтыс өнеріне де өзіндік ерекшелігімен үлес қосты. Қарасақал Ерімбеттің негізгі жазба айтыстары («[[Қарасақал Ерімбет пен Шораяқтың Омары]]», «[[Ерімбет пен Аппақ]]», «[[Ерімбет пен Қаңлы Жүсіп]]», «[[Ерімбет пен Ыбырайым]]») жұмбақ айтыс тұрғысындағы идеялық, композициялық құрылымымен ерекшеленеді. Қыз бен жігіттің сөз сайысы («[[Қарасақал Ерімбет пен Жекей қыз]]») түріндегі айтыстары да ақынның әдеби шығармаларының дәстүрлі табиғатын танытады. Қарасақал Ерімбеттің жазба айтыстарында дидактикалық бағдардағы сюжеттер, нақылдар, мақал-мәтелдер, бейнелеу өрнектері мол қолданылады. Ақын шығармалары «[[Айтыс]]» (1965, 2-т.), «[[Қазақ поэзиясының антологиясы]]» (1992) жинақтарында жарияланды. «[[Ұлағат сөзім ұрпаққа]]» (1995) атты жеке жыр кітабы жарық көрді.<ref>“ Қазақ әдебиеті. Энциклопедиялық анықтамалық. — Алматы: «Аруна Ltd.» ЖШС, 2010 жыл.ISBN 9965-26-096-6</ref>
 
 
Шыққан руына орай елге Қарасақал Ерімбет болып танылған.
 
Хиуадағы «Шеккі Хазірет» медресесінде оқып, білім алған. Қарасақал Ерімбеттің ақындық өнер жолының қалыптасуына [[Шернияз Жарылғасұлы]] (1807 – 1867), [[Қашқынбай Қожамбетұлы]], т.б. ақындар ықпал еткен. 1877 – 79 жылдары Қалыңбас аумағында болыстық қызмет атқарған. Жыраулық, жыршылық, әншілік, ақындық, сал-серілік өнері тоғысқан Қарасақал Ерімбет пен оның өнерпаздық айналасы: [[Базар Оңдасұлы]], [[Омар Шораяқұлы]], [[Тұрмағамбет Ізтілеуов]], [[Даңмұрын Кенжебекұлы]], [[Әзілкеш Шымырұлы]], [[Оңғар Дырқайұлы]], [[Жарылқасын Сырманұлы]], [[Тұрымбет Салқынбайұлы]], т.б шайырлар Сыр бойының жыраулық-жыршылық мектебін қалыптастырды.<ref>“Қазақстан”: Ұлттық энцклопедия/Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы “Қазақ энциклопедиясы” Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9</ref>
 
 
Қарасақал Ерімбет шығыстық дидактика-философиялық мазмұндағы әдеби дәстүрді одан әрі дамытып, ислам дінінің гуманистік-ағартушылық идеяларын қазақ поэзиясының поэтикалық өзегімен тұтастыра жырлады. Оның насихаттық өлеңдеріне («Жақсылар бұл қиссадан ғибрат ал», «Әй, балам, саған насихат», «Жалғанның түбін ойлап, күтініңдер!», «Сыйлап қал бір-біріңді соқпай саның», «[[Жадыңа, ислам халқым, неге алмайсың?]]», «[[Халықтың қалсын сөзі құлағыңда]]») Алланың құдіреті, Құранның шындығы, пайғамбардың өсиеті, білім-ғылымға ұмтылу жырланса, дастандарына («[[Атымтай жомарт]]», «Хазіреті Ғали мен Дариға қыз», «Әбу Шашма», «Сәдуақас Сақи», «Ақтам сақаба», «Бап Раушан») Құран кітабындағы хикаялар, Мұхаммед пайғамбар мен оның сахабаларына байланысты аңыз әңгімелер өзек болған.
 
Сондай-ақ, ол қазақтың дәстүрлі айтыс өнеріне де өзіндік ерекшелігімен үлес қосты. Қарасақал Ерімбеттің негізгі жазба айтыстары («Қарасақал Ерімбет пен Шораяқтың Омары», «Ерімбет пен Аппақ», «Ерімбет пен Қаңлы Жүсіп», «Ерімбет пен Ыбырайым») жұмбақ айтыс тұрғысындағы идеялық, композициялық құрылымымен ерекшеленеді. Қыз бен жігіттің сөз сайысы («Қарасақал Ерімбет пен Жекей қыз») түріндегі айтыстары да ақынның әдеби шығармаларының дәстүрлі табиғатын танытады. Қарасақал Ерімбеттің жазба айтыстарында дидактикалық бағдардағы сюжеттер, нақылдар, мақал-мәтелдер, бейнелеу өрнектері мол қолданылады.
 
Ақын шығармалары «[[Айтыс]]» (1965, 2-т.), «[[Қазақ поэзиясының антологиясы]]» (1992) жинақтарында жарияланды. «Ұлағат сөзім ұрпаққа» (1995) атты жеке жыр кітабы жарық көрді.<ref>“ Қазақ әдебиеті. Энциклопедиялық анықтамалық. — Алматы: «Аруна Ltd.» ЖШС, 2010 жыл.ISBN 9965-26-096-6</ref>
 
==Дереккөздер==