Жаңа Жер: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Content deleted Content added
Өңдеу түйіні жоқ
1-жол:
[[File:Novaya Zemlya.ru.svg|thumb|Жаңа Жер аралы]]
[[File:Ivan bomb.png|right|thumb|Еуропада орналасуы]]
'''Жаңа Жер''' ({{lang-ru|Новая землия}}) (қазақ тілінен басқа тілдердің көпшілігінде аударылмай тұпнұсқасында қолданады) [[Солтүстік Мұзды мұхит]]тағы [[Баренц теңізі]] мен [[Кара теңіз]] аралығындағы аралдар тобы. Ауданы шамамен 83 мың км<sup>2</sup>. Солтүстік (48,9 мың км<sup>2</sup>) және Оңтүстік (33,3 мың км<sup>2</sup>) деп аталатын екі үлкен және жалпы аумағы 1,0 мың км<sup>2</sup>-дей ондаған ұсақ аралдардан тұрады. Екі үлкен арал енсіз (2 — 3 км) [[Маточкин Шар]] бұғазымен және ұсақ аралдармен бөлінген. Жағалауы терең, олар фьорд тәрізді тар шығанақтармен жырымдалған. Жер бедері таулы, қыратты. Солтүстік аралды бойлай биіктігі 800 — 1000 м тау жотасы созыла орналасқан (ең биік жері 1547 м). Оңтүстік аралдың оңтүстік бөлігінде жер беті аласарып, төбесі жазыққа айналады. Жалпы аумағының 25%-ін қалыңдығы 400 м болатын құрлықтық мұз басқан. Одан теңізге көптеген мұзтаулар түседі. Климаты қатаң, арктикалық теңіздік. Қысы ұзақ, ең суық айдың (наурыздың) жылдық орташа темп-расы батыс жағалауында –14 — 17С, шығыс жағалауында –19 — 22С. Ең жылы айдың (тамыздың) орташа температурасы солтүстігінде 2,5С-тан оңт-нде 6,5С қа дейін, мұз қалқанының үстінде –1,3С. Жылдық жауын-шашын мөлшері теңіз жағалауында 300 мм-ден мұз қалқанында 600 — 700 мм-ге дейін. Аса күшті желдер (“Жаңа Жер борасы”) жиі соғады. Солтүстік арал түгелдей мұз белдеміне кіреді. Оңтүстік аралдың көп жерін арктикалық тундра қамтыған. Ақ түлкі, солтүстік бұғысы, ақ аю, алақоржын мекендейді. Жазда жартасты жағалары “Құс базарына” айналады. ұя салуға кайр, шағала, гага, т.б. құстар өте көп жиналады. Ақ түлкі, теңіз аңдарынан морж бен итбалық ауланады. Орыс гаваны, Желания мүйісі, Кіші Кармакул, т.б. полюстік ст. бар. Жаңа Жерде [[Ресей]]дің [[Плисецк]] ядролық сынақ [[полигон]]ы орналасқан.
== Дереккөздер ==
Қазақ энциклопедиясы
«https://kk.wikipedia.org/wiki/Жаңа_Жер» бетінен алынған