Физика: Нұсқалар арасындағы айырмашылық
Content deleted Content added
ш →Физика ғылымы туралы ақпарат: clean up, replaced: темп-расы → температурасы (2) using AWB |
|||
27-жол:
Бізге қазіргі кездегі белгілі табигат-тагы заттар негізгі үш бөлшектен (протон, нейтрон, электрон) құралса, Әлемнің басқа бір түкпірінде антибөл-жектерден (антипротон, антинейтрон, позитрон) қүралган материя да (ан-тизат) болуы мүмкін. Бұл жайт тәжі-рибе жүзінде айқындалып, шындыққа да айнала бастады. 1965 ж. Брукхейвен қ-ндагы (АҚШ) знергиясы 30 Гэв-тік протондық үдеткіште, бериллийден жа-салган нысананы протоннын өткір шо-гымен атқылау нәтижесінде алғашқы құранды антиядро — антидейтрон алынды. 1970 ж. Серпуховтагы (КСРО) әнергиясы 70 Гэв-тік протондық үдет-кіштің көмегімен Менделеевтің пери-одты системасындагы екінші хим. элэ-мент — гелийдің антиядросы — анти-гелий-3 ашылды. Антизаттың ашылуы-на байланысты, қазіргі кезде ғалым-дар арасында, Әлемнің алыс түкпірін-де антизаттан түзілген антидүние бо-луы мүмкін деген болжам да бар.
Зат та, антизат та негізгі элементар бөлшектер мен олардың антибөлшекте-рінен тұрады. Дүниө «кірпіштері» қызметін атқаратын бұл бөлшектерге берілген, «элементар» дөген аттың өзі де, оның әрі қарай бөлінбейтін қара-найымдылырында болуы керөк. Ал қа-зіргі кезде галымдар элементар бөл-шектердің «элементарлырына» да шек келтіріп жүр. Элементар бөлшектердің де өзіндік ішкі құрылысы болатынды-ғын дәлелдейтін құбылыстар байқалу-да. Қазіргі устем болып тұрған көзқа-растың бірі бойынша шын мәнінде бө-лінбейтін бөлшек бар, ал қалган бөл-шектер олардың түрліше болып құра-луынан түзіледі. Осы пікір негізінде дамып, кең тараган болжам — кварк-тер теориясы. Бұл болжам бойынша элементар бөлшектердің басым көпші-лігі рсы кварктерден тұрады. Кварк-тердің де антибөлшегі — а н т и к -в а р к т е р болуға тиіс.
Ядролық Ф. да 20 г-дың 2-жартысын-да қауырт дами бастады. Атом және сутек бомбалары жасалды. 1954 ж. КСРО-дө алгашқы атом әлектр ст. іскв қосылды. И. В. Курчатов бастаган ға-лымдар мен инженерлер тобы ядр. энергетиканың негізін қалауга елеулі еңбек сіңірді. Сутек ядррларының син-тезделуі арқылы жүретін басқарыла-тын термоядролъщ реакциялар зертте-ле бастады. И. Е. Тамм т. б. ралымдар плазманы термоизоляциялаудың маг-ниттік принципін ұсынды (1950). 1976 жылдан плазманы термоизоляциялау-дың тиімді тәсілі ңолданылган қондыр-гы — «Токомак-10» (негізін Л. А. Арцимович т. б. қалаган) жүмыс істей бастады. Бұл қондырЕының жәрдемі-мен
Күрделі теориялық және экспери-менттік зерттеулер нәтижесінде қол жеткен табыстар Ф-ның барлық сала-сының қауырт дамуына қолайлы жар-дай жасады. Молекулалъщ физика са-ласьшда кристалдар физикасы (қ. Кристаллофизика) жедел дамыды. Іс жүзіндө елеулі маңызы бар жартылай өткізгіштер теориясы да күрделі про-блема болып саналады. А. Ф. Иоффе бастаган совет физиктері дүние жүзін-де алғаш рет жартылай өткізгіштерден жасалран төрмоэлектрлік генераторды (1950, Л. С. Стильбанс т. б.), сонансоң жартылай өткізгішті тоңазытқыш құ-рылгыларды жасады. Сондай-ақ метал-дар мөн қорытпаларды (қ. Металдар, Металлофизика, Металл тану) зерттеу ісінде де едәуір табысты нәтижелер алынды. Магнетизм саласында, оның ішінде ферромагнетизм құбылысын зерттеуде аса күрделі табыстарра қол жетті. Ферромагнетизм теориясын да-мытуда совет физиктері С. П. Шубин, С. В. Вонсовский т. б. жемісті еңбек етуде. Төмен температуралар саласын-дагы зерттеулер де кең өріс алды. Газ- дарды сұйылту техникасына П. Л. Ка-пица қомақты үлес қосты.
20 ғ-дың бірінші жартысындағы же-місті багыттардьщ бірі вакуумдық электроника болды. Мүның негізінде техниканың біраз салалары, оның ішінде электрондық микроскопия да-мыды. Электрондык, микроскоп микро-объектілердің кескінін ұлғайтып түсі-ру жәнө олардың құрылысын мұқият зерттеу ушін қолданылады. Осы кун-гі электрондық микроскоп нәрсенің кескінін бірнеше мың есе ұлгайта-ды, ара қашыңтығы бірнеше ангстрем
|